Czy Dawid może pokonać Goliata?

Krok po kroku jak wygrać walkę z operatorem telekomunikacyjnym, który stawia maszt w Twoim sąsiedztwie.

W ostatnim czasie maszty, stacje bazowe, rosną jak grzyby po deszczu. Ten galopujący trend się nie zmieni, wręcz przeciwnie – jeszcze bardziej przybierze na sile.

Z uwagi na rozwój technologii (w tym w szczególności 5G) operatorzy telekomunikacyjni zapowiedzieli, że aby osiągnąć jak najwyższe parametry, planują rozwinąć sieć (infrastrukturę) poprzez postawienie masztów w odległości do 200 m od siebie.

Niewyobrażalne? Wręcz przeciwnie. Mając na uwadze sprzyjające ustawodawstwo (uproszczenie procedur administracyjnych), a także środki finansowe (różnego rodzaju dotacje), które są przyznawane w związku z rozwojem nowych form komunikacji na odległość, realizacja planu operatorów zajmie od najbliższych kilkunastu miesięcy do kilku lat (prawdopodobnie do 2025 r.). Posadowienie kilkuset tysięcy masztów spowoduje nie tylko zmianę otaczającego nas krajobrazu architektonicznego, ale przede wszystkim przyczyni się do wzrostu poziomu pól elektromagnetycznych. Wbrew powszechnej opinii proces ten można zatrzymać, a przynajmniej zmodyfikować działanie operatorów, np. poprzez inwestowanie w rozwój światłowodów. Dlatego tak ważny jest głos obywateli – lokalnych społeczności, które mogą podejmować działania, mające na celu weryfikację przedsięwzięcia, oceny skali oddziaływania tej inwestycji na środowisko, ale również mogą uniemożliwić postawienie masztu.

Czy działania przeciwko operatorom to przysłowiowa „walka z wiatrakami”? Czyli co zrobić, aby podejmowane kroki były skuteczne?

Tak jak w każdym innym przypadku – podejmowanie działań musi poprzedzać opracowanie strategii. Inny plan działania należy obrać, kiedy inwestycja jest dopiero w fazie projektu (działania powinny być ukierunkowane wówczas na uniemożliwienie postawienia masztu), a inne, kiedy stacja bazowa jest już wybudowana (należy działać sprawnie i szybko, ponieważ jesteśmy ograniczeni terminami administracyjnymi). Pamiętaj też o tym, że walka z operatorem jest maratonem, a nie sprintem, więc umiejętnie korzystaj z dodatkowych narzędzi, jakimi są np. media. Zapoznaj się ze wskazanymi „kamieniami milowymi”, mogą być pomocne przy opracowaniu Twojej strategii.

1. Zorientuj się, na jakim etapie jest inwestycja, kto prowadzi, bądź prowadził postępowanie.

Postawienie masztu poprzedza przeprowadzenie postępowania administracyjnego. W zależności od rodzaju inwestycji operator zanim wybuduje maszt, może wystąpić z wnioskiem o wydanie decyzji lokalizacyjnej o zatwierdzenie projektu budowlanego i uzyskanie pozwolenia na budowę, bądź może skorzystać z tzw. procedury „zgłoszenia inwestycji”. Stopień zaawansowania procedury i jej rodzaj przekłada się na to, ile zostało Ci czasu na reakcję oraz jakie środki prawne i pozaprawne należy podjąć.

Gdzie można pozyskać informacje o inwestycji?
Przede wszystkim są one publikowane na oficjalnych stronach internetowych urzędu miasta czy gminy, starostwa czy też urzędu wojewódzkiego. Na stronach internetowych (w zakładkach aktualności, prowadzone postępowania, inwestycje celu publicznego) zamieszcza się informacje o wszczęciu postępowania, jego zakończeniu oraz wydaniu decyzji. Jeśli natomiast inwestycja jest w trakcie budowy, to najważniejsze informacje można pozyskać z „tablicy informacyjnej” (żółta tablica umieszczona w widocznym miejscu na placu budowy), która zawiera m.in. określenie przedmiotu inwestycji, numer pozwolenia na budowę, organ nadzorujący, dane inwestora.

W przypadku, jeśli na stronach internetowych nie zostały opublikowane informacje na temat inwestycji, można wystąpić z oficjalnym, pisemnym wnioskiem o dostęp do informacji publicznych do organu, na którego obszarze znajduje się inwestycja (zarówno do gminy, jak i starostwa, ale również do Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego – jeśli na terenie budowy brakuje tablicy informacyjnej). Zgodnie z ustawą z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. z 2019 r., poz. 1429 – t.j. z późn.zm.), każdy ma prawo dostępu do informacji publicznej. Najprościej ujmując „informacja publiczna” to każda informacja posiadana przez organ publiczny, który ją wytworzył/otrzymał/ przetworzył w związku z wykonywaniem swoich obowiązków publicznych (za wyjątkiem informacji chronionych prawem). Czyli taką „informacją publiczną” będą np. informacje o wydanych decyzjach, czy prowadzonych postępowaniach (oraz przedmiot tych postępowań).

2. Pozyskaj dokumentację techniczną.

Samo negowanie (tzw. nie bo nie) budowy masztu w okolicy może być niewystarczające do powstrzymania realizacji inwestycji. W końcu stacje bazowe służą komunikacji dla znacznego kręgu odbiorców. Dlatego ważna jest analiza merytoryczna dokumentacji technicznej. Analiza ta pozwoli na ocenę wpływu inwestycji na najbliższe otoczenie – organizmy żywe, w szczególności ludzi.

Jak zdobyć dokumentację techniczną inwestycji?
Zdobycie dokumentacji nie jest problematyczne, kiedy jesteś stroną prowadzonego postępowania administracyjnego. Zgodnie z art. 73 kodeksu postępowania administracyjnego strona postępowania ma prawo wglądu do wszystkich dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, a także ma prawo do wykonywania notatek, kopii czy odpisów (również uwierzytelnionych). Jeśli nie jesteś stroną postępowania (i nikt z sąsiadów nie został zawiadomiony o toczącym się postępowaniu), to możesz zwrócić się z wnioskiem o udostępnienie dokumentacji w trybie dostępu do informacji publicznej. Sam projekt budowlany jest załącznikiem do decyzji o pozwoleniu na budowę, co pozwala na uzyskanie całości dokumentacji.

Działamy bez cenzury. Nie puszczamy reklam, nie pobieramy opłat za teksty. Potrzebujemy Twojego wsparcia. Dorzuć się do mediów obywatelskich.

3. Analiza dokumentacji technicznej.

Ten etap jest skomplikowany i pracochłonny, a na dodatek wymaga wiedzy specjalistycznej. Dokumentację należy ocenić w zakresie występowania ewentualnych braków formalnych bądź merytorycznych, weryfikacji rodzaju przewidzianych urządzeń, ich parametrów technicznych, oddziaływania inwestycji na środowisko, w tym w szczególności z uwzględnieniem zjawiska nakładania się pól elektromagnetycznych wytwarzanych przez wszystkie urządzenia (a nie pojedynczej anteny). Na podstawie analizy można ustalić, kto powinien być stroną postępowania, czy inwestycja jest klasyfikowana jako mogąca potencjalnie oddziaływać na środowisko, a co za tym idzie, czy powinna uzyskać decyzję środowiskową i czy powinny zostać przeprowadzone konsultacje społeczne. Z dokumentacji będzie wynikało również, czy grunt, na którym ma być wzniesiony maszt, jest własnością operatora czy innego podmiotu, który jedynie dzierżawi grunt.

4. Akcja – reakcja.

Z przeprowadzonej analizy będzie wynikało, jakie działania prawne możesz podjąć – działania te mogą mieć charakter prawny lub pozaprawny. Rodzaj podejmowanych działań zależy od rodzaju procedury (zaawansowania inwestycji). Wśród przykładowych działań o charakterze prawnym należy wyróżnić:

• złożenie pisemnego wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu w charakterze strony i wstrzymanie wydania decyzji merytorycznej (dotyczącej inwestycji) do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia o przyznaniu statusu strony. Niejednokrotnie zdarza się, że dopiero na etapie odwołania wnioskodawcy zostanie przyznany status strony (co może trwać nawet kilka miesięcy). Dlatego tak ważne jest, aby jednocześnie złożyć wniosek o wstrzymanie rozpoznania całej procedury,

• złożenie pisemnych zastrzeżeń do projektu/dokumentacji technicznej wraz z ewentualnym wnioskiem o przeprowadzenie rozprawy administracyjnej w obecności projektantów. Wnioski takie mogą zostać złożone wyłącznie przez stronę postępowania,

• złożenie wniosku do organu o wniesienie sprzeciwu (w sytuacji, gdy inwestycja jest realizowana w oparciu o tzw. zgłoszenie),

• złożenie odwołania od decyzji (dot. decyzji lokalizacyjnej lub o pozwoleniu na budowę). Uprawnienie to przysługuje stronie postępowania w terminie 14 dni od dnia otrzymania decyzji,

• złożenie skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (a później NSA) wraz z wnioskiem o wstrzymanie decyzji wydanej przez organ I i II instancji – uprawnienie to przysługuje stronie postępowania.

W sytuacji, gdy inwestycja została zrealizowana (stacja bazowa została wykonana), należy rozważyć skorzystanie z tzw. nadzwyczajnych środków zaskarżenia – wznowienia postępowania bądź stwierdzenia nieważności. Należy pamiętać, że wniosek o wznowienie postępowania jest ograniczony terminami ustawowymi (co do zasady należy go złożyć w terminie miesiąca od dnia, kiedy strona dowiedziała się o wydaniu decyzji).

Poza działaniami o charakterze prawnym należy podejmować również inne działania, które mogą wpłynąć na stanowisko organów rozpoznających sprawę, szczególnie jeśli za tym przemawia tzw. ważny interes społeczny. Z pewnością nie zaszkodzi sporządzenie protestów czy to w formie pisemnej, czy zorganizowanej w formie zgromadzeń publicznych, zaangażowanie mediów lokalnych (czy też regionalnych bądź krajowych). Najistotniejsze jest, aby zarówno działania prawne, jak i społeczne były realizowane jednocześnie. W sytuacji, gdy strony postępowania nie posiadają profesjonalnego pełnomocnika, warto rozważyć włączenie w swoje działania Stowarzyszenia, które zajmuje się podobnymi sprawami, Prokuratora czy Rzecznika Praw Obywatelskich (ponieważ podmioty te mogą wziąć udział w postępowaniach administracyjnych i sądowych).

Podsumowując, bez względu na to, na jakim etapie jest realizowana inwestycja (czy operator dopiero planuje budowę masztu i lobbuje, aby została przewidziana w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, czy wszczął już procedury administracyjne, a nawet wybudował maszt) możesz podejmować działania, które będą miały na celu weryfikację wpływu inwestycji (bądź potencjalnej inwestycji) na środowisko, ale finalnie mogą skutkować zablokowaniem inwestycji. Najważniejsze jest jednak, abyś ustalił, na czym polega ta inwestycja i pozyskał jej dokumentację techniczną – od tego uzależnione jest powodzenie podejmowanych przez Ciebie działań.

Radca prawny Jolanta Wolska

Podstawy prawne:
1. rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku z dnia 17 grudnia 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 2448),
2. ustawa Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1186 z późn. zm.),
3. ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko z dnia 3 października 2008 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 283),
4. rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko z dnia 10 września 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1839),
5. ustawa o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych z dnia 7 maja 2010 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 2410 z późn. zm.).

Tekst ukazał się w naszej bezpłatnej gazecie społecznej Aktywność Obywatelska nr 1(22)/2020. Zachęcamy do lektury całego numeru.