Dzień Płacenia Gotówką – 16 sierpnia

„Szanowni klienci, zapraszamy do kas samoobsługowych”. „Kasa numer 4 zostanie za chwilę zamknięta. Prosimy o kierowanie się do otwartej kasy”. Podchodzę do kasy samoobsługowej. Na ekranie wielki napis „Kasa Otwarta. Płatność tylko kartą”. W pobliżu kas samoobsługowych na posadzce krzyczy do mnie wielki napis: „Płacisz gotówką, poproś Asystenta Kas”.

To wszystko w jednym ze sklepów sieciowych. Komunikaty z głośników słyszę raz, co kilkanaście sekund, innym razem, co kilka minut. Po trzydziestu minutach wychodzę z tego przybytku. Nic nie kupiłem. Chciałem tylko sprawdzić, jak odbywa się tresowanie konsumentów. Dzień po dniu, miesiąc po miesiącu, rok po roku. Od lat kilku.

Inna historia. Siedzę w gabinecie lekarskim, czekam na pobranie krwi. Jak co roku, wykupiłem dodatkowe badania, poza NFZ, ale tym razem okazało się, że wziąłem za mało pieniędzy. Inflacja atakuje wszędzie i 308 zł nie starczyło. Pani informuje mnie, że brakującą część mogę zapłacić kartą.

„Nie mam karty, płacę tylko gotówką” – odpowiadam. Pielęgniarka nie kryjąc zdziwienia w głosie: „Nie ma pan karty? Gdzie pan się uchował?”.

I trzecia sytuacja z ostatnich miesięcy. Zamówiłem książkę przez Internet. Możliwy był tylko odbiór za pobraniem. Kiedy to jest możliwe, unikam maszyn samoobsługowych i odbieram zamówienia w kiosku lub na poczcie, żeby ludzie mieli pracę. Wybrałem odbiór na poczcie. Za kilka dni przychodzi e-mail z Poczty Polskiej, że książka jest do odebrania, i że „W przypadku przesyłek pobraniowych polecamy płatność kartą”.

Lobby bezgotówkowe

Od dłuższego czasu przypatruję się lobby bezgotówkowemu w Polsce. Pisałem o nim m.in. w tekstach „Broń gotówki!”, „Broń gotówki przed korporacjami” i „Pieniądze albo życie, gotówka albo śmierć”.

Koalicja na Rzecz Obrotu Bezgotówkowego i Mikropłatności promuje Polskę bezgotówkową na potęgę. Przykładowo, organizuje od 2017 roku Tydzień Płatności Bezgotówkowych. Jest też pomysłodawcą programu edukacyjnego „Warto Bezgotówkowo”. Kolejne zmiany legislacyjne w prawie związane z ograniczeniami dla gotówki to moim zdaniem nie jest proces naturalny. Te zmiany to nie są przypadki. „Przypadki występują tylko w nauce języka obcego, a cała reszta jest operacyjnym ciągiem wydarzeń” – jak mówił Kurt Villmer, jeden z bohaterów książki Xaviera Messinga „46 sekund”. Zainteresowanym, jak takie lobby się kształtuje i jakie są skutki jego działań dla zwykłych obywateli, polecam film dokumentalny „Wpuszczeni w korek”. Inna branża, ale wartości i metody podobne.

Kiedy zacząłem analizować układ sił w temacie gotówki, ze zdumieniem odkryłem, że w naszym państwie nie ma ani jednej organizacji społecznej broniącej gotówki.

Z drugiej strony, nie powinno mnie to dziwić, skoro od lat nie widzę chętnych do systematycznego zajmowania się takimi „kontrowersyjnymi” sprawami obywatelskimi, jak rady pracowników, obywatelska inicjatywa ustawodawcza czy nowe GMO.

Dzień Płacenia Gotówką

Biorąc pod uwagę stan rzeczy, postanowiliśmy w Instytucie Spraw Obywatelskich uruchomić akcję „Broń gotówki!”. Rozpoczęliśmy działania na początku 2021 roku. Od tamtego czasu dokładamy cegiełkę po cegiełce do muru obronnego gotówki. Polecam uwadze teksty „Obroniliśmy gotówkę” i „Sukces w obronie gotówki”.

Kolejną cegiełką jest Dzień Płacenia Gotówką, który inaugurujemy w tym roku. Szukając odpowiedniej daty do jego organizacji, trafiliśmy na 16 sierpnia 1794 r. W tym dniu w czasie insurekcji kościuszkowskiej zostały puszczone w obieg pierwsze polskie banknoty w Warszawie.

Dzień Płacenia Gotówką ma na celu zachęcenie obywateli, przedsiębiorców i instytucji publicznych do aktywnego korzystania z gotówki. Ten dzień jest okazją do nagłaśniania korzyści z płacenia gotówką i zagrożeń związanych z Polską bezgotówkową.

Dziś gotówka jest ważniejsza niż kiedykolwiek. Dlaczego?

Wolność

Po pierwsze, gotówka daje nam wciąż wolność i prywatność, których coraz mniej w naszym codziennym życiu, np. od lipca br. skarbówka ma łatwiejszy dostęp do naszych kont bankowych. Dzięki gotówce ci, którzy chcą, mogą uniknąć inwigilacji przez biznesowe i polityczne grupy interesów oraz służby.

Posługując się gotówką, nie zostawiamy cyfrowych śladów, nie ułatwiamy Wielkiemu Bratu codziennego śledzenia co, gdzie, za ile i od kogo kupiliśmy.

„Nie mam nic do ukrycia” – taki argument słyszę często od znajomych bezgotówkowych. Odpowiadam, że następnym krokiem będą szklane ściany w naszych mieszkaniach i domach, jak w książce E. Zamiatina „My”. Wówczas też nie będziesz mieć nic do ukrycia? Pamiętaj, przesuwanie granicy nie ma granic.

Brak kontroli

Po drugie, gotówka jest przeszkodą dla umocnienia się globalnej władzy nad nami. Władzy banksterów (To nie może być prawda. Z życia bankierów), funduszy inwestycyjnych (BlackRock, Vanguard, State Street i Fidelity) i korporacji technologicznych (Google, Amazon, Facebook, Apple, Microsoft). Gotówka jest przeszkodą, bo zmniejsza ich kontrolę nad tym, co, gdzie, za ile i od kogo kupujemy. Pomyśl, jeśli płacisz kartą każda transakcja jest rejestrowana, co powoduje, że bank ma wgląd w historię wszystkich Twoich wydatków, np. na leki, żywność, mieszkanie, hobby, transport.

Niestety, do wyścigu dołączają też rządy państw, które umożliwiają lobby bezgotówkowemu – poprzez zmiany w prawie – skracanie nam cyfrowej smyczy. Chcą mieć swój udział w tym torcie władzy nad nami.

A nie od dziś wiadomo, że roczne budżety globalnych korporacji po wielokroć przekraczają budżety suwerennych (tylko z nazwy) państw. Jeśli nie możesz pokonać wroga, przyłącz się do niego. Prawda?

Bezpieczeństwo

Po trzecie, gotówka pozwala zachować minimalne bezpieczeństwo Polakom i Polsce, jeśli nastąpiłby atak cyberbronią na infrastrukturę krytyczną. Wyobraź sobie wyłączenie prądu na wiele dni lub tygodni. W przypadku Polski bezgotówkowej efektem takiej cybernetycznej katastrofy byłby paraliż naszego kraju, naszych rodzin, naszego codziennego życia.

Jak to może wyglądać w praktyce, przekonała się Ukraina, która pomiędzy 27 a 28 czerwca 2017 roku – na dzień przed ukraińskim Dniem Konstytucji – doświadczyła cyberataku.

Nicole Perlroth, dziennikarka „New York Timesa”, tak opisuje sytuację w książce „Cyberbroń i wyścig zbrojeń”: „Cała Ukraina stanęła w ogniu. Tym razem nie był to atak na sieć energetyczną, jednak coś równie złowrogiego. Przestały działać komputery na dwóch głównych lotniskach w Kijowie. Systemy transportowe i logistyczne Ukrainy stanęły sparaliżowane. Ukraińcy nie mogli wypłacać pieniędzy z bankomatów. Nie było też możliwości rozliczenia się za paliwo – nie działały urządzenia płatnicze. Te same ukraińskie firmy energetyczne, które ucierpiały podczas blackoutów, zostały ponownie całkowicie unieruchomione. Komputery na dworcach autobusowych, w bankach, na kolei, w urzędach pocztowych i firmach medialnych wyświetlały znajomą wiadomość z żądaniem okupu”.

Wojna o nasze portfele

Wojna o nasze portfele toczy się na całym świecie. Informowaliśmy o niej m.in. w tekście „Komu zależy na gotówce” i podcaście „Broń gotówki przed likwidacją”. Informuje o niej też Brett Scott w swojej nowej książce „Cloudmoney: gotówka, karty, krypto i wojna o nasze portfele” („Cloudmoney: Cash, Cards, Crypto and the War for our Wallets”).

„Genialna, fascynująca i całkowicie przystępna książka… Jeśli chcesz zrozumieć, czym jest pieniądz – i czym może się stać – zacznij właśnie tutaj” – mówi o książce Kate Raworth, autorka „Ekonomii obwarzanka. Siedem sposobów myślenia o ekonomii XXI wieku” wydanej przez Krytykę Polityczną.

Brett Scott zwraca uwagę, że ruch w kierunku społeczeństwa bezgotówkowego nie jest zjawiskiem oddolnym, naturalnym i nieuniknionym. Proces stopniowej eliminacji gotówki nie jest napędzany przez nas, obywateli. W rzeczywistości jest on dziełem potężnych interesów globalnych graczy. Wielka bitwa naszych czasów toczy się o własność cyfrowych śladów, które tworzą nasze życie. Walczą o nas, konsumentów. Walczą o to, kto będzie mieć nad nami kontrolę. Jedni, żeby nami sterować, inni, żeby na nas po prostu zarabiać, tylko jeszcze więcej niż dotąd. Pamiętaj, płacąc gotówką lepiej kontrolujesz swoje wydatki. Badania pokazują, że jeśli płacimy gotówką, wydajemy mniej, bo czujemy namacalnie wartość pieniądza.

„Cloudmoney” opowiada historię o połączeniu globalnych finansów i globalnej technologii. Odkrywa istniejącą od dawna infrastrukturę lobbystyczną, która prowadzi ukrytą wojnę z gotówką, podczas gdy korporacje bankowe i technologiczne promują bezgotówkowe społeczeństwo pod sztandarem postępu. To nie jest ślepy postęp. Widzi go dobrze 1% najbogatszych ludzi na Ziemi.

Płać gotówką

Co możesz zrobić? Po pierwsze, płać gotówką, zawsze i wszędzie gdzie to tylko możliwe. Płać codziennie, a nie tylko w Dzień Płacenia Gotówką. Więcej, domagaj się tej możliwości. Zachęcaj do płacenia gotówką rodzinę, znajomych, sąsiadów, wpajaj dobre nawyki swoim dzieciom.

Płatności elektroniczne mają być tylko opcją, a nie życiową koniecznością. Mają być wyborem, nie przymusem.

Po drugie, podpisz naszą petycję do premiera Mateusza Morawieckiego. Petycja ma sens. Nie słuchaj tych, którzy mówią inaczej. Kto chce, szuka sposobów, kto nie chce, szuka powodów. W grupie siła. Petycja pozwala nam się policzyć. Pozwala informować Cię na bieżąco, co się dzieje na froncie wojny o nasze portfele. Dzięki pozostawaniu w kontakcie z nami możesz włączyć się do walki w obronie gotówki.

Po trzecie, wzmocnij finansowo naszą kampanię obywatelską „Broń gotówki!”. Środki finansowe są nam potrzebne na patrzenie na ręce władzy (bankierów, biznesmenów, polityków), która chce gotówkę zlikwidować. Darowizna od Ciebie pozwoli nam na analizę informacji o decydentach i lobbystach, którzy chcieliby pozostać w cieniu. Twoje pieniądze wykorzystamy na przeprowadzanie akcji interwencyjnych. W praktyce przekłada się to na środki potrzebne do opłacenia ludzi (np. kampanierów, analityków, tłumaczy, grafików), działań promocyjnych (np. wysyłki newsletterów, reklamę, druk materiałów) i infrastruktury (np. czynsz, komputery, księgowość, telefony).

Lobby bezgotówkowe dysponuje ogromnymi pieniędzmi na PRopagandę. My potrzebujemy od Ciebie jednej złotówki na miesiąc. Kiedy systematycznie, miesiąc w miesiąc, złotówkę będzie wpłacało nam 10 tysięcy obywateli zainteresowanych obroną gotówki, lobby bezgotówkowe zacznie się z nami liczyć.

Reaguj, Dzień Płacenia Gotówką, razem możemy więcej!