Felieton

Sukces w obronie gotówki

fot. Georg H. z Pixabay

Rafał Górski

Tygodnik Spraw Obywatelskich – logo

Nr 92 / (40) 2021

Mam dobrą wiadomość z frontu kampanii konsumenckiej „Broń gotówki!” prowadzonej przez Instytut Spraw Obywatelskich. Prezydent podpisał ustawę wprowadzającą obowiązek przyjęcia gotówki w sklepie. Daje to nam, konsumentom, prawo wyboru najlepszej z naszego punktu widzenia metody płatności. 

„Tutaj można zapłacić tylko bezgotówkowo” – takie kartki wkrótce znikną z witryn sklepowych w Polsce. Dotychczas mogliśmy się z nimi spotkać, bo sprawa honorowania gotówki nie była jednoznacznie uregulowana przepisami prawa. Ministerstwo Finansów twierdzi, że sprzedawca może odmówić konsumentowi przyjęcia gotówki. Z kolei Urząd Ochrony Konsumenta i Konkurencji stoi na stanowisku, że nieprzyjęcie gotówki jest niezgodne z prawem.

Adam Glapiński, prezes Narodowego Banku Polskiego, w lutym 2021 roku zaproponował Tadeuszowi Kościńskiemu, ministrowi finansów, wprowadzenie w ramach nowelizacji ustawy o usługach płatniczych zapisu o prawnej ochronie konsumenta przed odmową przyjęcia przez przedsiębiorcę gotówki. Ministerstwo Finansów nie było jednak zainteresowane tą dobrą zmianą. Dlaczego? Odpowiedź można wyczytać między wierszami w dwóch moich wcześniejszych tekstach „Broń gotówki”„Broń gotówki przed korporacjami”.

Prezes NBP nie doczekawszy się odpowiedzi od ministra finansów wystąpił do Prezydenta RP Andrzeja Dudy o inicjatywą ustawodawczą.

W obronie gotówki

20 maja 2021 roku prezydent skierował do Sejmu projekt ustawy, którego celem jest nałożenie na sprzedawców w Polsce obowiązku akceptowania płatności gotówką. Przepisy dopuszczają wyjątki związane z prowadzeniem trzech rodzajów działalności: w Internecie, w punktach sprzedaży bez personelu oraz w trakcie imprez masowych.

Zgodnie z projektem, sprzedawca nie może nakładać ani pobierać jakichkolwiek dodatkowych opłat z tytułu obowiązku akceptowania zapłaty w gotówce. Nie może też różnicować ceny w zależności od formy zapłaty.

W uzasadnieniu do projektu ustawy czytamy: „W sytuacji kryzysowej, np. w trwającym obecnie okresie epidemii koronawirusa, problem braku akceptowania gotówki w punktach handlowo-usługowych może mieć bowiem szczególnie istotne znaczenie właśnie dla osób w podeszłym wieku oraz osób z różnymi niepełnosprawnościami, które mogą mieć w związku z tym poważne problemy z zaspokojeniem podstawowych potrzeb życiowych jak zakup żywności czy leków. W związku z rozwojem epidemii, przykłady stosowania tego rodzaju praktyk przez przedsiębiorców stają się jednak coraz powszechniejsze, według wstępnych wyników badania pt. Zwyczaje płatnicze w Polsce w 2020 r., przeprowadzonego przez NBP w okresie wrzesień-październik 2020 r.,

około 8% respondentów spotkało się z odmową płatności gotówkowej przez sprzedawców w okresie trwającej epidemii. Brak akceptowania banknotów i monet w takich punktach handlowo-usługowych jak np. sklepy spożywcze i apteki powinien być zatem uznany za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego”.

Jak to robią inni?

Prezydent Andrzej Duda w swoim projekcie ustawy analizuje dyskusję wokół gotówki, jaka toczy się w Szwecji i Dani. To dwa państwa o najwyższych wskaźnikach dotyczących rozwoju obrotu bezgotówkowego.

W Szwecji nie istnieje obecnie obowiązek akceptowania gotówki przez sprzedawców. Od wielu lat trwa debata na temat zapewnienia obywatelom „wystarczającego poziomu obrotu gotówką w celu umożliwienia płatności w sytuacji, gdy inne formy płatności nie są możliwe”. Narodowy Bank Szwecji stoi na stanowisku, że możliwość dokonywania płatności gotówkowych pozostaje kluczowa dla osób starszych, imigrantów, niepełnosprawnych, obywateli podatnych na zagrożenia społeczne i innych mających ograniczony dostęp do usług cyfrowych. Grupy te mogą mieć ograniczony dostęp do technologii wymaganej do płatności bezgotówkowych, a gotówka może być dla nich jedynym sposobem płatności.

Eksperci ostrzegają, że rynek bezgotówkowych usług płatniczych może zostać skoncentrowany w rękach małej liczby korporacji, co samo w sobie może stanowić zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania systemu płatniczego.

Narodowy Bank Szwecji podnosi też postulat wprowadzenia nowych regulacji w zakresie ochrony prywatności klientów banków z uwagi na znaczącą przewagę obrotu bezgotówkowego nad gotówkowym. Rozważane są także możliwości związane z wprowadzeniem obowiązku akceptacji gotówki przez przedsiębiorców.

Działamy bez cenzury. Nie puszczamy reklam, nie pobieramy opłat za teksty. Potrzebujemy Twojego wsparcia. Dorzuć się do mediów obywatelskich.

Od 1 stycznia 2021 r. w Szwecji obowiązuje nowe prawo, którego celem jest zobowiązanie niektórych instytucji kredytowych oraz ich oddziałów do zapewnienia usług gwarantujących dostęp do gotówki.

„Z kolei w systemie prawnym Danii, odmiennie niż w Polsce i Szwecji, od 1984 r. obowiązuje zasada braku możliwości odmowy akceptacji płatności gotówką przez punkty handlowo-usługowe. Przedmiotem wewnętrznej debaty w Danii w 2016 r. był pomysł całkowitej rezygnacji z utrzymania w systemie prawa obowiązku akceptacji gotówki na gruncie nowej ustawy o usługach płatniczych i pieniądzu elektronicznym. Została ona jednak zarzucona z uwagi m.in. na chęć zapewnienia prawidłowego funkcjonowania w obrocie gospodarczym osób w mniejszym stopniu lub w ogóle niekorzystających z nowoczesnych metod dokonywania płatności — jako przykłady podawano tu osoby starsze, niepełnosprawne czy też bezdomne” – czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy prezydenta.

Co na to Komisja Europejska?

Komisja Europejska oczekuje od państw członkowskich zagwarantowania akceptowalności i dostępności gotówki, jako dobra publicznego.

Deklaruje, że będzie chronić gotówki. Dowiadujemy się o tym z Komunikatu Komisji Europejskiej do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów w sprawie unijnej strategii w zakresie płatności detalicznych. W dokumencie z września 2020 roku Komisja zwraca m.in. uwagę, że gotówka nadal pozostaje dominującym sposobem płatności w strefie euro — nadal używa się jej w przypadku 78% wszystkich transakcji.

W Unii Europejskiej nadal ok. 30 mln osób dorosłych nie posiada rachunku bankowego. „Komisja ma świadomość wyrażanych przez organizacje konsumenckie — i podzielanych przez nią — obaw, że istnieje znaczne ryzyko, iż wraz z cyfryzacją coraz większej liczby usług osoby nieposiadające dostępu do usług cyfrowych mogą stać się jeszcze bardziej wykluczone niż obecnie” – zauważa Adam Glapiński, Prezes Narodowego Banku Polskiego, w piśmie skierowanym 19 lutego do Ministerstwa Finansów.

436 posłów za

Prezydent Andrzej Duda do reprezentowania swojego stanowiska w toku prac nad projektem prokonsumenckiej ustawy, upoważnił Pawła Muchę, Społecznego Doradcę Prezydenta RP, z którym przeprowadziliśmy wywiad pt. „Obroniliśmy gotówkę”.

W trakcie procesu legislacyjnego swoje opinie o projekcie przedstawiły m.in. Federacja Przedsiębiorców Polskich oraz Związek Banków Polskich. Federacja oceniła projekt prezydenta negatywnie, a Związek domagał się wprowadzenia odpowiednich zmian w prawie, które będą zachęcać do płatności bezgotówkowych. No cóż, stanowisko lobby korporacji bankowych mnie nie dziwi.

W toku prac komisji sejmowych przyjęto poprawkę zakładającą, że sprzedawca będzie miał obowiązek przyjmowania gotówki, jeśli wartość jednorazowej transakcji, bez względu na liczbę płatności z niej wynikającej, będzie nie większa niż przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat z zysku w III kw. roku poprzedniego, ogłoszone przez prezesa GUS. Obecnie jest to 5370,64 zł.

Za nowelą głosowało 436 posłów, nikt nie był przeciwny, 7 wstrzymało się od głosu. Jestem pod wrażeniem jednomyślności sejmowej.

28 września Prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację ustawy o usługach płatniczych. Ustawa gwarantuje konsumentom, że to oni decydują czy uiszczą płatność gotówką albo rozliczą się bezgotówkowo za towar lub usługę ze sprzedawcą.

Zachowaj czujność

Ustawa wprowadzającą obowiązek przyjęcia gotówki w sklepie to duży sukces. Dziękuję wszystkim, którzy dołożyli do niego swoją cegiełkę. Warto ten sukces celebrować i… warto również zachować czujność.

„To zakrawa na próbę dyktatu międzynarodowych korporacji, które emitują karty płatnicze czy banków, które zarabiają na każdej transakcji bezgotówkowej. To jest nie do przyjęcia”

tak komentował Adam Glapiński, działania lobby bezgotówkowego.

Dobrze, żebyśmy pamiętali o tych słowach prezesa NBP bo nie sądzę, żeby lobby korporacji bankowych i finansowych odpuściło tak łatwo. Ludziom, którzy rządzą dziś światem, szczególnie zależy na pozbawieniu nas prawa do gotówki. W sukurs przychodzą im korporacje technologiczne takie jak Facebook, Alphabet (właściciel Google), Microsoft, Amazon i Apple, które w swojej chciwości dążą do cyfryzacji i kontroli każdego kawałka naszego życia. Każdej części naszego ciała.

Przesadzam? To się dzieje tu i teraz. Zachęcam Cię do zapoznania się ze stroną internetową firmy Walletmor. Fragment dostępnego na niej tekstu: „Pierwszy w pełni bezpieczny implant, którym zapłacisz zawsze i wszędzie. Zapomnij o gotówce, kartach i innych urządzeniach do płatności. Od dzisiaj wystarczy Ci tylko twoja ręka. Implant płatniczy Walletmor może być twój już teraz. Zapraszamy do przyszłości! Umów się na zabieg instalacji. Wszczepienia implantu można dokonać w każdej klinice medycyny estetycznej”. Ile kosztuje zabieg instalacji implantu z chipem? 199 euro.

Absurd goni absurd… Dlatego zachęcam Cię do zachowania czujności, płacenia gotówką kiedy to tylko możliwe i do podpisania naszej petycji „Broń gotówki!”.

Sprawdź inne artykuły z tego wydania tygodnika:

Nr 92 / (40) 2021

Przejdź do archiwum tekstów na temat:

# Ekonomia # Górski prowokuje # Polityka Broń gotówki Instytut Spraw Obywatelskich

Być może zainteresują Cię również:

Instytut Spraw Obywatelskich

Polska naturalnie! w województwie podlaskim

W miniony weekend, w Ośrodku Wsparcia „Lipniak” pod Suwałkami, odbyła się pierwsza regionalna konferencja i szkolenia w ramach projektu „Polska naturalnie! - rozwój, integracja i promocja produktów i rozwiązań ekoturystycznych w województwach podlaskim, lubelskim i podkarpackim”, realizowanego przez Instytut Spraw Obywatelskich.