Jak działa ochrona sygnalistów? Robocze spotkanie konsorcjum projektu WAKE UP w Bukareszcie

Projekt WAKE UP wchodzi w fazę wytężonej pracy. Wsiadając na pokład samolotu do Bukaresztu, w pochmurny, warszawski poranek 06.10.2025 przelatywały mi w głowie wspomnienia procesu, który doprowadził do tego właśnie momentu. A trzeba przyznać, że przez ostatni rok działo się w temacie sygnalistów bardzo dużo.

Kilkanaście miesięcy temu udział Instytutu Spraw Obywatelskich w tym międzynarodowym projekcie wydawał się mocno nierzeczywisty. Polski rząd walczył z czasem, by jak najszybciej przyjąć przepisy związane z ochroną sygnalistów (osób zgłaszających naruszenia prawa) i zablokować wielomilionowe kary, które instytucje Unii Europejskiej zaczęły nakładać na nasz kraj. Instytut Spraw Obywatelskich był bardzo aktywny na etapie prac legislacyjnych nad ustawą. Pracowaliśmy także nad wnioskiem projektowym.  

Kogo i do czego ma pobudzić projekt WAKE UP?

Wiedza o sygnalistach, oraz o mechanizmach będących częścią krajowych porządków prawnych państw-członków konsorcjum, będzie upowszechniana w ramach projektu, realizowanego przez Instytut Spraw Obywatelskich od 1 sierpnia 2025 r., zarówno poprzez cykl szkoleń, materiały informacyjne, jak i raport porównawczy, który wskaże dobre praktyki oraz kwestie prawne, wymagające jeszcze poprawy.

Na zakończenie dwuletniego projektu rezultaty osiągnięte w ramach WAKE UP zostaną podsumowane podczas konferencji końcowej, którą zorganizujemy w Polsce. Nasz kraj, jako ostatni z państw członkowskich przyjął unijną dyrektywę o sygnalistach do swojego prawa. Przepisy obowiązują już rok.

Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej wskazywało na etapie prac nad projektem ustawy, że po dwóch latach od wejścia przepisów w życie, ustawa ta będzie ponownie podlegać tzw. Ocenie Skutków Regulacji. Rezultaty wypracowane w ramach projektu WAKE UP mogą okazać się w tym bardzo pomocne.

Spotkanie konsorcjum projektu w Bukareszcie

W Bukareszcie spotkaliśmy się pierwszy raz na żywo, aby omówić dalszy plan działania.

W projekcie WAKE UP (z ang. Whistleblower Advocacy for Knowledge, Empowerment, Unity, and Protection)

główną osią będzie opracowanie badania porównawczego, w ramach którego dokonamy analizy przepisów krajowych ustanawiających mechanizmy ochrony sygnalistów.

Zbadamy także, jak one korespondują z przepisami dyrektywy unijnej (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937).

Przygotowany raport będzie niezwykle pomocny w stworzeniu programów szkoleń dla potencjalnych sygnalistów, w których udział wezmą członkowie organizacji społeczeństwa obywatelskiego, związków zawodowych oraz instytucji sektora publicznego.

Konsorcjum składające się z organizacji z:

• Rumunii (CRPE),
• Włoch (Uniwersytet Turyński oraz AMAPOLA),
• Łotwy (Transparency International Latvia),
• Estonii (Transparency International Estonia),
• Polski (Instytut Spraw Obywatelskich)

w ramach działań projektowych będzie upowszechniać informacje i wiedzę odnośnie osób zgłaszających naruszenia prawa, zwanych sygnalistami.

W stolicy Rumunii omówiliśmy metodologię przeprowadzenia badań w projekcie oraz proces gromadzenia danych przy uwzględnieniu charakterystyki legislacyjnej poszczególnych krajów – członków konsorcjum. Poznaliśmy się wzajemnie oraz wymieniliśmy doświadczeniami odnośnie postrzegania sygnalistów w naszych krajach.

Plan działania na najbliższe miesiące został ustalony. Teraz pozostaje już tylko zabrać się do wytężonej pracy.