Jak wykorzystać prawo – dwa lata z Akademią Instytutu Spraw Obywatelskich

Instytut Spraw Obywatelskich… a to jakaś fundacja? To czym wy w ogóle się tam zajmujecie? Pomagacie komuś? – często słyszę takie pytania. Zaczynam wtedy opowiadać o nielegalnej budowie spalarni w Łodzi, o glifosacie, który jest w żywności i na osiedlowych trawnikach, o pomocy dla przedsiębiorców społecznych, którzy chcą zatrudniać osoby zagrożone wykluczenie społecznym, ale przede wszystkim o Akademii Instytutu Spraw Obywatelskich – projekcie, który miałam przyjemność koordynować przez dwa lata.

Od marca 2020 r. do kwietnia 2022 r. prowadziliśmy Akademię Instytutu Spraw Obywatelskich. Był to projekt partnerski realizowany wspólnie ze Wspólnotą Roboczą Związków Organizacji Socjalnych (WRZOS). Grant pozyskaliśmy w ramach konkursu Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, który był współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz z budżetu Państwa.

Przez dwa lata szkoliliśmy aktywistów z organizacji pozarządowych z legislacji, a dokładniej uczyliśmy, jak wpływać na decydentów, jak zmieniać prawo na poziomie lokalnym, krajowym a nawet europejskim.

Nie było to łatwe zadanie, biorąc pod uwagę różnorodność trzeciego sektora, ale skupiliśmy się na tematach wokół których działają organizacje. Pamiętam szkolenie dla Federacji Piesza Polska, która chciała zwiększyć prawa pieszych w ruchu drogowym, co ostatecznie miało odzwierciedlenie w uchwalonych zmianach w Prawie o ruchu drogowym w 2021 r. Pieszy wchodzący na przejście dla pieszych ma pierwszeństwo przed pojazdem, za wyjątkiem tramwaju. Ograniczono też dopuszczalną prędkość w obszarze zabudowanym. Na wszystkich szkoleniach staraliśmy się znaleźć sprzymierzeńców zmian, zidentyfikować „wrogów”, spojrzeć szerzej na spójność strategii organizacji i zapytać, dla kogo to robią? Kogo to obchodzi? Zobaczcie sami, jak wyglądały nasze szkolenia (TUTAJ) i co mówią o nich uczestnicy.

„Szkolenie bardzo udane. Pozwoliło mi na zdiagnozowanie problemów w organizacji i wypracować możliwość i formy naprawcze. Wzrost wiedzy, możliwość poznania osób i wymiany doświadczeń” – Andrzej Ś. (szkolenie dot. praw pieszych, czerwiec 2020)

„Szkolenie dało mi inspirację, motywację do działania, nowe spojrzenie na działalność NGO-sów, świetne materiały do pracy jako aktywistka” – Karolina P. (szkolenie dla Koalicji Żywa Ziemia, lipiec 2020)

„Szkolenie dało mi nowe spojrzenie na problem spalarni odpadów oraz inspiracje do walki z zanieczyszczeniami środowiska” – Klaudia U. (szkolenie dot. spalarni śmieci, wrzesień 2020)

„Świetne, merytoryczne szkolenie! Zdobyta wiedza i materiały na pewno się przydadzą! Bazę do walki o drzewa na drodze prawnej, ale także poczucie, że to jest bardzo trudne, długie” – Paulina P. (szkolenie dot. ochrony drzew, lipiec 2021)

„Szkolenie bardzo dobrze przygotowanie i przemyślane. Pomimo formy jaką była forma zdalna nie utrudniło to komunikacji między Uczestnikami. Spotkania w grupach umożliwiły przedstawienie propozycji rekomendacji każdego Uczestnika szkolenia. Udział w szkoleniu uzmysłowił mi wszystkie problemy związane z aktualną ustawą o zatrudnieniu socjalnym. Mogłam poznać wszystkie propozycje rekomendacji” – Patrycja D. (szkolenie dot. zmian w ustawie o zatrudnieniu socjalnym, grudzień 2020)

Działamy bez cenzury. Nie puszczamy reklam, nie pobieramy opłat za teksty. Potrzebujemy Twojego wsparcia. Dorzuć się do mediów obywatelskich.

Szkoliliśmy aktywistów działających m.in. w obszarach utylizacji odpadów, chowu klatkowego zwierząt, polityki rolnej, wycinki drzew, praw rowerzystów, rodzin wielodzietnych, transportu kolejowego czy praw w miastach (szkolenie dla Kongresu Ruchów Miejskich). Tematy były na tyle rozległe, że oprócz prowadzącego trenera głównego (Rafała Górskiego) zapraszaliśmy ekspertów z różnych dziedzin – prawników, urbanistów, specjalistów w zakresie gospodarki rolnej, spalarni odpadów, transportu publicznego i wielu innych.

Mieliśmy nawet swój wkład w przygotowanie zmian ustawy o zatrudnieniu socjalnym, gdzie w bardzo szerokim gronie działaczy z całej Polski przygotowaliśmy rekomendacje dla Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej.

Szeroki wachlarz naszych działań dobrze obrazuje poniższa infografika.

Kurs specjalistyczny

Z doświadczeń, które zebraliśmy, wynikało, że większość organizacji, które wzięły udział w projekcie, działało w małym gronie współpracowników i miało niewielkie wsparcie. Dlatego dla 30 chętnych uczestników przygotowaliśmy kurs specjalistyczny, podczas którego pod okiem ekspertów (P. Bucki, T. Sidewicz, K. Hennig, J. Ogrodowski, M. Rżysko) uczyli się, jak rozmawiać z decydentami, pozyskiwać środki na swoje działania, a także zmieniać prawo na poziomie lokalnym i krajowym. Nasz partner WRZOS zorganizował wizytę studyjną w Sejmie, gdzie uczestnicy mogli porozmawiać z urzędnikami i praktykami zmian legislacyjnych.

Przytoczę kilka opinii, które obrazują, jak ważne dla aktywistów jest merytoryczne wsparcie.

„Kurs ogromnie merytoryczny – dostarczający ogromnej dawki wiedzy i nowych narzędzi! Pozytywna atmosfera! I ogromnie ciekawy program! Nowe narzędzia, bardzo duża dawka wiedzy. Kurs na wysokim poziomie! Merytorycznie najwyższy level! Wskazał mi obszary, w których muszę się podszkolić i w jaki sposób mogę to zrobić” – Dorota D.

„Ciekawy kurs, gdyż integrował ludzi z różnych środowisk, pokazał mimo złośliwości i niechęci systemu, że są ludzie, którzy chcą sklejać Polskę i poprawiać otoczenie wokół siebie. Kurs dał mi wiedzę, jakie podejmować działania, by być słuchanym przez władze i urzędy różnych szczebli i nawiązałem pożyteczne kontakty, inspiracje by działać skuteczniej” – Maksymilian F.

„Kurs bardzo dobrze zorganizowany, wykładowcy byli zawsze dobrze przygotowani merytorycznie. Poszerzenie wiedzy w szczególności w kwestiach podejmowania rozmów i negocjacji, pozyskiwania środków zewnętrznych dla organizacji” – Rafał W.

Poradnik

Widząc tak dużą potrzebę usystematyzowania działań aktywistów, przygotowaliśmy poradnik „Wykorzystaj prawo”, w którym zebraliśmy porady ekspertów dotyczące poruszania się w meandrach legislacji, strażnictwa, „zarażania” ideami oraz wygrywania kampanii społecznych.

Oprócz poradnika nasi eksperci przygotowani teksty uzupełniające, które gorąco polecam.

W jaki sposób organizacje pozarządowe mogą brać udział w stanowieniu prawa na poziomie lokalnym – wybór najskuteczniejszych narzędzi – Jarosław Ogrodowski

Jak organizacja społeczna może zmienić prawo lokalne? – Tomasz Tosza

Protest to szansa na lepszy samorząd – Urszula Niziołek-Janiak

Przewodnik dla aktywistów po brukselskim labiryncie 3.0 – Wojciech Makowski

Jak wpływać na politykę i prawo Unii Europejskiej wskazówki dla organizacji pozarządowych – Justyna Zwolińska

Pozytywny aspekt zmian – losy ustawy krajobrazowej – rozmowa z Xawerym Stańczykiem

Kto chce działać, musi znać procedury – rozmowa z Jarosławem Ogrodowskim

Dlaczego Robert Biedroń zawdzięcza mandat europosła biskupom? 5 lekcji z walki o demokrację – Piotr Trudnowski

Proces legislacyjny na poziomie jednostki samorządu terytorialnego – Karolina Szlachetka

Debata

Szczególnie dumni jesteśmy z merytorycznej debaty „Jak wykorzystać prawo”, którą zorganizowaliśmy w Warszawie 25.09.2021 roku. Rozmawialiśmy z ekspertami i ekspertkami jak wpływać na prawo lokalne, krajowe i unijne, czy radni mogą być pomostem między mieszkańcami i włodarzami, co społecznicy powinni wiedzieć i robić, jeśli chcą mieć wpływ na stanowienie prawa w Sejmie. Nie zabrakło też praktycznych porad, dla osób które planują udział w procesie legislacyjnym.

W panelach wzięli udział: Marta Bejnar-Bejnarowicz (radna, Kongres Ruchów Miejskich), Karolina Szlachetka (prawniczka), Katarzyna Batko-Tołuć (dyrektorka programowa Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska), Jarosław Ogrodowski (ekspert), Agnieszka Ścigaj (posłanka Polskie Sprawy), Piotr Trudnowski (prezes Klubu Jagiellońskiego), Włodzimierz Zając (legislator), Rafał Górski (prezes Instytutu Spraw Obywatelskich), Piotr Barczak (Polskie Stowarzyszenie Zero Waste), Joanna Flisowska (koordynatorka zespołu „Klimat i Energia” Greenpeace Polska), Justyna Zwolińska (prawniczka, koordynatorka Koalicji Żywa Ziemia), Piotr Skubisz (Instytut Spraw Obywatelskich).

Podziękowania

Dziękujemy wszystkim, którzy zaangażowali się w tworzenie Akademii – uczestnikom, ekspertom, trenerom oraz pracownikom. To była wyjątkowa wymiana doświadczeń. Chcieliśmy kontynuować naszą pracę i włożyliśmy wiele pracy i wysiłku, żeby przygotować się do kolejnego konkursu ogłoszonego przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów. Niestety, pomimo pozytywnej oceny naszego wniosku, nie dostaliśmy dofinansowania na kolejny projekt.

Co dalej? Będziemy kontynuować naszą pracę. Cały czas obserwujemy zmieniające się prawo i nie jesteśmy bierni. Patrzymy władzy na ręce i reagujemy poprzez petycje, odwołania, projekty strażnicze, więc się nie żegnamy😊