Jaka jest rola bioenergii w zdekarbonizowanej Europie?

Proponowana przez Unię Europejską strategia Zielonego Ładu ma sprawić, że do połowy stulecia Europa stanie się pierwszym kontynentem neutralnym pod względem emisji dwutlenku węgla. Osiągnięcie tego celu będzie wymagało głębokich zmian w sposobie konsumpcji, przemieszczania się i produkcji. Sektor energetyczny musi zostać poddany transformacji, ponieważ powinien stać się wolny od paliw kopalnych i czysty, oparty na zrównoważonych technologiach odnawialnych.

Bioenergia to energia wytwarzana z różnych rodzajów materii organicznej. Może być stosowana w produkcji elektryczności, ogrzewaniu, chłodzeniu i transporcie. Jest używana w postaci płynnej – biopaliwa, w postaci gazowej – biogaz, lub w postaci stałej – tzw. biomasy (np. spalanie drewna w celu uzyskania energii). Wykorzystywanie biomasy do produkcji energii było krytykowane ze względu na kwestie środowiskowe i społeczne. Wykorzystanie stałej biomasy do produkcji energii ma również negatywne skutki dla środowiska i klimatu. Wycinanie drzew w celu produkcji energii ogranicza pochłanianie dwutlenku węgla (potrzebne w perspektywie krótko- i długoterminowej do zapewnienia neutralności węglowej UE) i stanowi zagrożenie dla różnorodności biologicznej i ekosystemów, ponieważ sprzyja monokulturze i zwiększonej presji wyrębu lasów naturalnych.

Popularność bioenergii jako źródła energii wzrosła w ostatnich latach. Jej wykorzystanie w Europie promuje dyrektywa w sprawie odnawialnych źródeł energii (RED–przyjęta w 2009 r.), która ma na celu zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej we wszystkich sektorach gospodarki UE do 2020 r. Zmieniona dyrektywa RED (REDII–przyjęta w 2018 r.) określa pewne ograniczenia i kryteria dotyczące wykorzystania bioenergii, jednak są one kwestionowane. Nowe otoczenie polityki klimatycznej (zapoczątkowane przez cel, jakim jest uczynienie Europy kontynentem neutralnym pod względem emisji dwutlenku węgla) prawdopodobnie będzie niosło za sobą konsekwencje dla wykorzystania bioenergii.

Dokument „Jaką rolę odgrywa bioenergia w zdekarbonizowanej Europie?” opiera się na analizie dwunastu scenariuszy, w których rozważano strategie osiągnięcia zerowej emisji CO2 w połowie XXI wieku.

Na podstawie tej analizy organizacje Transport and Environment i Birdlife doszły do wniosku, że istnieje wiele niewiadomych co do roli, jaką bioenergia może odegrać w dekarbonizacji gospodarki oraz że potencjał zrównoważonej bioenergii pozostanie ograniczony. Zamiast tego Europa powinna polegać na czystych i zrównoważonych odnawialnych źródłach energii, takich jak wiatr i słońce.

Kształtowanie polityki Unii Europejskiej dotyczącej odnawialnych źródeł energii (OZE) znajduje się w kluczowym momencie. Wszelkie obecne ustalenia, nowe regulacje i wyznaczenie kierunków polityk może na wiele lat wywrzeć wpływ na sposoby produkcji energii, przyszłe emisje gazów cieplarnianych i stan środowiska naturalnego.

Działamy bez cenzury. Nie puszczamy reklam, nie pobieramy opłat za teksty. Potrzebujemy Twojego wsparcia. Dorzuć się do mediów obywatelskich.

W oparciu o przeprowadzoną analizę opracowanie zaleca uwzględnienie następujących elementów w przyszłych modelach i ramach polityk Unii:

• Zakończenie zeroemisyjnej oceny biomasy w unijnym systemie handlu uprawnieniami do emisji i rozporządzeniu UE w sprawie działań w dziedzinie klimatu.

• Jak najszybsze wycofanie wsparcia politycznego dla biopaliw opartych na żywności i paszy oraz uniknięcie sytuacji, w której lotnictwo i żegluga stałyby się nowymi czynnikami napędzającymi te niezrównoważone paliwa.

• Poprawa kryteriów zrównoważonego rozwoju w odniesieniu do biopaliw zaawansowanych, ograniczenie stosowania upraw energetycznych oraz bardziej systematyczne uwzględnianie alternatywnych sposobów wykorzystania odpadów i pozostałości surowcowych.

• Przyjęcie środków mających na celu osiągnięcie przez sektor transportu zerowej emisji, aby przyczynić się do osiągnięcia unijnego celu zerowej emisji netto dla całej gospodarki, ze szczególnym uwzględnieniem rozwiązań opartych na odnawialnej energii elektrycznej dla wszystkich rodzajów transportu.

• Usunąć zachęty promujące pozyskiwanie biomasy leśnej na cele energetyczne zarówno na szczeblu UE, jak i krajowym, ponieważ zgodnie z obecnymi tendencjami do 2050 r. pochłanianie dwutlenku węgla przez europejskie lasy może zmniejszyć się o połowę.

• Ograniczenie wykorzystania biomasy do celów energetycznych w celu zminimalizowania emisji z sektora użytkowania gruntów oraz zapewnienia łagodzenia zmian klimatycznych i zachowania różnorodności biologicznej; oraz maksymalizacja alternatywnych źródeł energii do ogrzewania (np. geotermalnych) i istniejących technologii (np. pomp ciepła) do ogrzewania/chłodzenia.

• Inwestowanie w poprawę efektywności energetycznej, z celem osiągnięcia pasywnego lub zbliżonego do pasywnego budownictwa.

• Inwestowanie w badania i rozwój w celu znalezienia/ulepszenia alternatywnych rozwiązań dla procesów przemysłowych, takich jak produkcja cementu i stali, w których unika się spalania biomasy jako substytutu paliw kopalnych.

Polska wersja opracowania „What is the role of bioenergy in a decarbonised Europe?” („Jaką rolę odgrywa bioenergia w zdekarbonizowanej Europie?”) została przygotowana przez Instytut Spraw Obywatelskich – zachęcamy do przeczytania i zapoznania się z wnioskami analizy.