Krajowy plan na rzecz energii i klimatu na lata 2021 – 2030 – uwagi Instytutu do projektu

Instytut Spraw Obywatelskich złożył dziś uwagi do projektu dokumentu „Krajowy plan na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030” (KPEiK)” w ramach konsultacji ogłoszonych przez Ministerstwo Energii.

Projekt KPEiK przedstawia założenia i cele oraz polityki i działania na rzecz realizacji pięciu wymiarów unii energetycznej tj.

• bezpieczeństwa energetycznego,
• wewnętrznego rynku energii,
• efektywności energetycznej,
• obniżenia emisyjności oraz
• badań naukowych, innowacji i konkurencyjności.

Ostateczna wersja KPEiK zostanie opracowana po uwzględnieniu wniosków wynikających z uzgodnień międzyresortowych, konsultacji publicznych, aktualizacji krajowych strategii sektorowych będących obecnie w trakcie uzgodnień, jak również konsultacji regionalnych oraz ewentualnych rekomendacji Komisji Europejskiej. Finalna wersja polskiego KPEiK zostanie zgłoszona do Komisji Europejskiej w terminie do 31 grudnia 2019 r.

Instytut Spraw Obywatelskich pozytywnie ocenia fakt przygotowania i przedstawienia do konsultacji społecznych projektu „Krajowy plan na rzecz energii i klimatu na lata 2021 – 2030 (KPEiK). Jest to ważny element debaty publicznej pozwalający na wymianę poglądów i opinii zainteresowanych stron, przedstawicieli przedsiębiorstw, ekspertów oraz obywateli w istotnym, dotyczącym całego społeczeństwa temacie. Instytut Spraw Obywatelskich stoi na stanowisku, iż polityka energetyczna i środowiskowa kraju, jako wpływająca na życie każdego obywatela, powinna być tworzona poprzez szeroką debatę publiczną i konsultacje społeczne właśnie. Nasze uwagi dotyczą przede wszystkim dwóch obszarów tematycznych:

• zrównoważonego wykorzystania biomasy w produkcji energii
• ograniczania negatywnego wpływu transportu na środowisko, zdrowie i jakość życia mieszkańców oraz efektywności energetycznej sektora transportowego

Poniżej szersze fragmenty naszej opinii:

Szczególną uwagę w opinii Instytutu należy zwrócić na zrównoważone zastosowanie biomasy drzewnej w przemyśle energetycznym. Istotne są regulacje, które ograniczą możliwość nadużyć i zapewnią użycie do celów energetycznych tylko biomasy z odpadów, które (zgodnie z zasadą kaskadowego użycia) nie nadają się do innych celów. Dlatego wymagane są regulacje jasno definiujące ten rodzaj biomasy, wykluczające z zastosowań energetycznych surowce mogące być wykorzystane w inny sposób (np. przez przemysł meblowy), wykluczające definitywnie z zastosowania drewno pełnowartościowe, szczególnie uwzględnione w KPEiK drewno okrągłe. Niezwykle istotne zatem jest precyzyjne określenie „drewna energetycznego”. Rekomendujemy, by jak najszybciej weszło w życie rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych cech jakościowo-wymiarowych drewna energetycznego jako drewna, które posiada obniżoną wartość techniczną i użytkową, uniemożliwiającą jego przemysłowe wykorzystanie.

Wiele gałęzi przemysłu takich jak przemysł papierniczy, budownictwo, przemysł meblarski i chemiczny konkurują z sektorem energetycznym o ograniczone ilości drewna i ziemi, dostępnych w ramach zrównoważonego podziału tych zasobów. Presja wywierana przez politykę promującą coraz większe wykorzystanie biomasy jest odczuwalna także w innych sektorach. Ekspertyzy i badania pokazują, że dostępne w Unii zasoby drewna i ziemi nie wystarczą, aby do 2030 roku wypełnić zobowiązania dotyczące energii odnawialnej, i – biorąc pod uwagę potrzeby innych sektorów – by wypełnić je zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Dlatego też zasada kaskadowego użycia ograniczonych zasobów biomasy, a także polityka efektywnego ich wykorzystywania, powinna stać się priorytetem w tym zakresie. Naukowe dowody pokazują wyraźnie, że zerowy bilans emisji CO2 z biomasy nie może być zakładany z góry. Dopóki cały ślad węglowy pochodzący z wykorzystywania biomasy nie zostanie uwzględniony w obliczeniach, nie można zagwarantować efektywnej redukcji emisji gazów cieplarnianych. (…)

Instytut proponuje wyznaczenie strategicznego celu dla udziału kolejowych przewozów towarowych, a szczególnie intermodalnych zgodnych z ideą „Tiry na tory”, w sektorze transportu w Polsce. W opinii Instytutu istotne jest wsparcie przez Polskę regulacji na poziomie UE dla norm emisji CO2 dla pojazdów osobowych, dostawczych i ciężarowych. Bez norm emisji ustalonych na ambitnym poziomie, realizacja zobowiązań redukcyjnych Polski z sektora non-ETS będzie niemożliwa. (…)

Instytut zwraca uwagę na rosnący problem wykluczenia transportowego, szczególnie istotny na obszarach nie leżących w obrębie aglomeracji – problem zakupu starych, używanych pojazdów – o wysokiej emisji zarówno CO2 jak i substancji zanieczyszczających powietrze. Mieszkańcy bez dostępu do komunikacji publicznej są częstokroć zmuszeni do kupna takich pojazdów (jedynych dostępnych finansowo), by zaspokoić potrzeby transportowe. Wydaje się, że KPEiK również ten problem powinien akcentować mocniej.(…)

Instytut stwierdza obecny brak systemowych narzędzi wsparcia dla regulacji proporcji udziału transportu drogowego i kolejowego (jako zdecydowanie mniej emisyjnego) w przewozach. Wsparcia przewozów towarów koleją np. właśnie poprzez zrównanie pokrycia systemów poboru opłat – obecnie 100% linii kolejowych podlega opłacie za przewóz i tylko 1% (sic!) dróg publicznych (system viaTOLL). Ta dysproporcja zdecydowanie powinna zostać zniwelowana. Dodatkowo w przyszłości opłata za korzystanie z infrastruktury drogowej powinna być powiązana z ilością emitowanego CO2, a system winien być oparty na GPS, nie bramownicach – jako system tańszy, pozwalający pokryć zasięgiem wszystkie drogi w kraju i elastyczny w kształtowaniu opłat. Elastyczny zarówno co do czasu zmiany wysokości opłat jak i struktury cen w zależności np. od klasy danej drogi i efektywności paliwowej pojazdów ciężkich. W opinii Instytutu usunięcie tego typu dysproporcji powinno być uwzględnione w dokumencie strategicznym, ramowym, którym jest KPEiK.