Lasy Państwowe i drewno energetyczne

Z Michałem Gzowskim, rzecznikiem prasowym Lasów Państwowych, rozmawiamy o regulacjach dotyczących drewna energetycznego (dedykowanego do produkcji energii przez sektor  energetyczny), o tym, czy obecny stan prawny w tej kwestii jest satysfakcjonujący.

Czy Lasy Państwowe (LP) zaobserwowały zmiany (i jakie) na rynku drewna pozyskiwanego i sprzedawanego na cele energetyczne? Czy w skutek ustawy, bądź w czasie obowiązywania nowej definicji zmieniło się, zwiększyło/zmniejszyło wykorzystanie drewna na cele energetyczne? Czy LP zebrały dane – ile, wskutek ustawy, drewna energetycznego zostało sprzedane?

Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe nie wyodrębniło sortymentu drewna przeznaczonego wyłącznie do sprzedaży przedsiębiorstwom energetycznym i ciepłowniczym. Surowiec jest dostępny na równych zasadach dla wszystkich zainteresowanych podmiotów reprezentujących przemysł, energetykę i ciepłownictwo.

Zlecanie jakichkolwiek analiz dotyczących trendów rynkowych będzie możliwe po zdefiniowaniu, czym według Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, może być drewno energetyczne. Warto podkreślić, że potencjalne zastosowanie nie oznacza pewności wykorzystania w takim właśnie celu. Finalnie to nabywcy drewna samodzielnie decydują o jego późniejszym przeznaczeniu. Gdy klientem jest przedsiębiorca, przypisuje on zastosowanie drewna do profilu swojej produkcji i określa, w jaki sposób najlepiej wykorzystać potencjał tego surowca.

W Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe od niemal trzydziestu lat obowiązuje tzw. klasyfikacja jakościowo-wymiarowa, która nie definiuje potencjalnego zastosowania sortymentów drewna, lecz hierarchizuje surowiec pod względem jakości i wymiarów.

Według tej klasyfikacji wyróżnia się: drewno wielkowymiarowe (W), średniowymiarowe (S) oraz małowymiarowe (M). W każdej z tych grup wyróżnia się kolejne sortymenty, ze względu na ich wymiar i jakość (ilość dopuszczalnych wad, jak krzywizna, ilość sęków, zgnilizna itp.)

W Polsce nie mamy zatem do czynienia z przypisaniem danego surowca do jednej gałęzi przemysłu, ale ze zbiorem sortymentów, również tych najniższej jakości, co do których możemy jedynie zakładać zainteresowanie ich wykorzystaniem w energetyce, ciepłownictwie systemowym czy indywidualnym.

Oczywistym wydaje się fakt, że drewno wielkowymiarowe, ze względu na liczne zastosowania przemysłowe, nie będzie stosowane jako drewno energetyczne. Do tego celu może posłużyć najniższe w hierarchii jakościowo-wymiarowej drewno oznaczone symbolem S4, potocznie określane jako opałowe. Drewno to sprzedawane jest wyłącznie detalicznie, aby zabezpieczać cieplnie indywidualnych nabywców. Odpowiednikiem S4 jest drewno S2AP, czyli najniższej zhierarchizowany sortyment sprzedawany na rynku dla przedsiębiorców.

Ze względu na najniższe hierarchizowanie sortymentów małowymiarowych oraz silnie spadkowy trend stosowania drewna małowymiarowego do innych zastosowań niż opałowe i cieplne (pozyskanie drewna małowymiarowego przemysłowego: 907 tys. m3 – w 2005 roku, 266 tys. m3 w 2019 roku, źródło: Rocznik Statystyczny Leśnictwa GUS; estymacja według PGL LP na rok 2022 – 120 tys. m3, w kolejnych latach dalsze spadki) można uznawać drewno małowymiarowe jako typowo energetyczne. Tutaj również mamy dwa sortymenty – M2, czyli tzw. gałęziówka na cele opałowe, sprzedawana detalicznie, lokalnym mieszkańcom na zasadach samowyrobu (nabywcy sami zbierają i układają gałęzie, następnie kupują je) oraz M2E, czyli pozostałości drzewne – odpowiednik M2, sprzedawany na rynku dla przedsiębiorców (generalnie tylko tam, gdzie tradycja samodzielnego zbierania opału zanika).

Warto dodać, że Komisja Europejska rekomenduje stosowanie zasady kaskadowego wykorzystania surowca drzewnego. Zakłada ona użytkowanie drewna w chronologicznie następujących po sobie etapach, w możliwie jak najdłuższym okresie i najefektywniejszy sposób, aż do momentu wykorzystania go na cele energetyczne. To działanie, które ma na celu promowanie efektywności surowcowej i podejścia rynkowego.

 Czy zużycie przez energetykę drewna w Polsce na skutek ustawy wzrosło, spadło – jaka była zmiana?

Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe nie posiada wiedzy w tym zakresie. Ustawa o lasach, która jest podstawą funkcjonowania naszej organizacji, nie nakłada obowiązku monitorowania zużycia surowców w energetyce i ciepłownictwie.

W Polsce istnieje już kilkadziesiąt lokalnych ciepłowni wykorzystujących biomasę, w tym biomasę z drewna (Ciechanów, Olsztyn, Ruciane Nida, Białystok, Łódź itp.). To racjonalne i ekonomicznie uzasadnione wykorzystywanie zasobów drzewnych. Aby ciepłownie nie były skazane na import surowca w sytuacji, gdy obserwujemy stałą nadpodaż drewna najniższej jakości, niezbędne jest stworzenie definicji drewna energetycznego. 

Na ile LP lub inny organ monitoruje sprzedaż i zużycie – spalania drewna energetycznego w Polsce?

Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe nie posiada wiedzy w tym zakresie. Ustawa o lasach, która jest podstawą funkcjonowania naszej organizacji, nie nakłada obowiązku monitorowania zużycia surowców w energetyce i ciepłownictwie.

Czy LP lub inny organ przewiduje zmiany prawne, które pozwoliłyby skutecznie monitorować i raportować sprzedaż i zużycie (spalanie) drewna energetycznego, biomasy leśnej w Polsce? Ile energii (elektrycznej w ciepłownictwie i elektrociepłownictwie) pochodziło ze spalania biomasy leśnej w 2021 i 2020 roku? Jaka jest tendencja w ciągu ostatnich 10 lat?

Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe nie jest właściwym organem do monitorowania energetyki i ciepłownictwa. Proszę zwrócić się z tym pytaniem do Ministerstwa Klimatu i Środowiska lub Urzędu Regulacji Energetyki.

Kto podejmował decyzję klasyfikacji danego drewna jako drewno energetyczne w praktyce?

Decyzję o sposobie wykorzystania surowca, w tym jego zaklasyfikowaniu jako energetyczne, w praktyce zawsze podejmuje nabywca.

Natomiast jeśli chodzi o klasyfikację jakościowo-wymiarową, czyli przyporządkowania drewna do danego sortymentu, w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe dokonują tego przedstawiciele Służby Leśnej.

Czy LP lub inny organ (np. ministerstwo wespół z LP) przewiduje dalsze prace lub zmiany w ustawie o OZE pod kątem zmiany definicji drewna energetycznego? Czy przewidziane są prace nad rozporządzeniem definiującym to drewno. Jakie są brane pod uwagę założenia? Czy przewiduje się zdefiniowanie parametrów dokładnie określających taki typ drewna (np. fizyko-chemiczne, jakościowo-wymiarowe)? Czy przewiduje się np. zakaz pozyskiwania z obszarów chronionych np. z obszarów Natura 2000?

Zmiany w ustawodawstwie są niezbędne. Sytuacja, z jaką mamy aktualnie do czynienia, jest niedookreślona, brak jednoznacznego umocowania prawnego.

Jednocześnie warto podkreślić, że nie ma ryzyka nadmiernego pozyskania drewna w celu zaspokojenia potrzeb przemysłu energetycznego. Pozyskanie drewna jest procesem przewidzianym i zaplanowanym zgodnie ze standardami gospodarki ekologicznej, badaniami naukowymi, wielopokoleniowym doświadczeniem polskich leśników i ujętym w plan urządzenia lasu.

To dokument sporządzany przez nadleśnictwa raz na 10 lat, który zawiera opis i ocenę stanu lasu oraz cele, zadania i sposoby prowadzenia gospodarki leśnej z uwzględnieniem zasad hodowli, ochrony, urządzania, ochrony przeciwpożarowej i użytkowania lasu, jak i wymogów ochrony przyrody, krajobrazu oraz ochrony różnorodności biologicznej. Po konsultacjach z udziałem społeczeństwa zatwierdza go minister właściwy do spraw środowiska.

Nie przewiduje się, aby wprowadzenie kryteriów dla drewna energetycznego stanowiło zagrożenie dla obniżenia bioróżnorodności w lasach, w szczególności zarządzanych przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. Obecnie zwiększa się ilość martwego drewna w lesie oraz systematycznie zmienia się skład gatunkowy drzewostanów – rośnie udział gatunków liściastych.

Rekomendujemy, by założenia zmian legislacyjnych w ustawie o odnawialnych źródłach energii były zbieżne z treścią Zarządzenia Nr 24/2021 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych. Chodzi o postulat, by za drewno potencjalnie energetyczne uznać surowiec oznaczony symbolem S2AP, M2E, S4 i M2, bez wydzielania odrębnych procedur sprzedaży i zachować rynkowe reguły jego nabywania.

Poniżej wyjaśnienie oznaczeń symboli stosowanych dla różnicowania surowca drzewnego:

• S4 – drewno opałowe, najniższy w hierarchii jakościowo-wymiarowej sortyment drewna średniowymiarowego, sprzedawane wyłącznie detalicznie, aby zabezpieczać cieplnie indywidualnych nabywców.
• S2AP – odpowiednik drewna S4, najniższej zhierarchizowany sortyment sprzedawany na rynku dla przedsiębiorców.
• M2 – czyli tzw. gałęziówka na cele opałowe, sprzedawana detalicznie, lokalnym mieszkańcom na zasadach samowyrobu (nabywcy sami zbierają i układają gałęzie, następnie kupują je).
• M2E – czyli pozostałości drzewne – odpowiednik M2, sprzedawany na rynku dla przedsiębiorców (generalnie tylko tam, gdzie tradycja samodzielnego zbierania opału zanika).

Zdaniem Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe strategia ciepłownicza powinna podkreślać wagę biomasy oraz promować stosowanie pieców na drewno i pellet wśród indywidualnych nabywców drewna, zgodne z normami zapisanymi w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE, potocznie zwanej Ekoprojektem.

Działamy bez cenzury. Nie puszczamy reklam, nie pobieramy opłat za teksty. Potrzebujemy Twojego wsparcia. Dorzuć się do mediów obywatelskich.

Co obecnie jest uznawane jako drewno energetyczne i na podstawie jakich regulacji prawnych?

Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe nie są właściwym organem do określania, czym jest drewno energetyczne. Proszę zwrócić się z tym pytaniem do Ministerstwa Klimatu i Środowiska lub Urzędu Regulacji Energetyki.

Jak obecnie LP ocenia zarządzenie dyrektora Lasów Państwowych w sprawie sortymentów drzewnych uznawanych za drewno energetyczne z dnia 27 kwietnia 2021 (link do pdf)? Czy zamiast tego, nie powinno być wydane rozporządzenie do ustawy przez właściwe Ministerstwo?

Zarządzenie nr 24 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych wskazuje sortymenty drzewne właściwe dla rynku tzw. biomasy leśnej na cele energetyczne zgodnie z zasadą kaskadowego wykorzystania drewna. Powstało, by funkcjonalnie powiązać wymagania wynikające z przepisów zmienionej ustawy o odnawialnych źródłach energii ze wspomnianą wyżej koncepcją kaskadowego wykorzystania drewna.

Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe podtrzymuje zajęte wcześniej stanowisko dotyczące wykorzystania w energetyce i ciepłownictwie sortymentów drewna najniżej jakości. Nie rekomendujemy też wydzielania odrębnych procedur sprzedaży tego surowca dla przemysłu drzewnego i energetycznego. Sytuacja, z jaką w tym zakresie mamy aktualnie do czynienia, jest niedookreślona, brak jednoznacznego umocowania prawnego. W związku z tym wydanie rozporządzenia lub zmiana ustawy o odnawialnych źródłach energii są zatem konieczne.

Ministerstwo Rozwoju w trakcie opiniowania projektu ustawy podkreśliło zbyt szeroką definicję: „W wyniku takich zapisów jako drewno energetyczne można traktować drewno średniowymiarowe służące do produkcji palet, galanterii ogrodowej, celulozy czy płyt drewnopochodnych”. Jak LP na obecnym etapie ocenia te zastrzeżenia, czy tego rodzaju materiał był sprzedawany jako drewno energetyczne?

Powtórzę ponownie – nabywcy drewna samodzielnie decydują o jego późniejszym przeznaczeniu, w tym wykorzystaniu tego surowca jako energetyczny.

Zastrzeżenia Ministerstwa Rozwoju nie znalazły potwierdzenia w praktyce. Z dużą dozą prawdopodobieństwa, graniczącą nawet z pewnością, można stwierdzić, że używanie drogiego drewna wysokiej jakości do celów opałowych jest działaniem nieracjonalnym, przede wszystkim z powodów ekonomicznych.

Nabywca kupujący drewno dla celów energetycznych sięga po surowiec o niskiej jakości, który ma ograniczone zastosowanie w innych dziedzinach.

Oczywiście można się spodziewać, że przedstawiciele przemysłu drzewnego podniosą argument, że są w stanie wykorzystać każde włókno drewnie. Opinia o przemysłowym zastosowaniu każdego rodzaju drewna bez względu na jego jakość pomija kluczowe zagadnienia, jak koszt przerobu (w tym koszt środowiskowy zużycia klejów i innych odczynników chemicznych) oraz koszty transportu (drewno najniższej jakości można wykorzystać w pewnym zakresie do produkcji płyt drewnopochodnych, jednak zakłady wytwarzające takie płyty są nieliczne, nie znajdziemy ich w każdej gminie).

Dziękuję za rozmowę.