Młodzi Cyfrowi? Żyją ze smartfonem w ręku. Kim są?
Kim są Młodzi Cyfrowi – pokolenie, które urodziło się po roku 2000 i dorastało ze smartfonem w ręku? Jakie są ich zwyczaje? Jakie znaczenie w ich codziennym życiu ma internet? Czy ważne są dla nich relacje? Czy czują się osamotnieni, czy wręcz przeciwnie, są always on i zawsze wśród innych, choćby cyfrowo?
Od Autorów
Podczas trwającego dwa lata badania „Młodzi Cyfrowi” odpowiedzi na te i wiele innych pytań udzieliło nam ponad 50 tysięcy uczniów z całej Polski – zarówno z dużych aglomeracji, jak i średniej wielkości miast oraz wsi – co sprawia, że mamy do czynienia z badaniem na niespotykaną wcześniej skalę w tym obszarze tematycznym.
Zdobycie tej wiedzy jest niezwykle ważne, gdyż intuicje obecnych dorosłych – cyfrowych imigrantów – nie zawsze znajdują potwierdzenie w deklaracjach młodych cyfrowych tubylców. Zrozumiemy to, gdy zdamy sobie sprawę, że żadne poprzednie pokolenia nie różniły się od siebie tak bardzo, jak od nas, dorosłych, różni się obecna młodzież, nazwana przez nas Młodymi Cyfrowymi.
To pierwsze pokolenie, dla którego nowe technologie i dostęp do internetu jest czymś tak naturalnym, jak dla starszych dostęp do elektryczności czy mediów tradycyjnych.
Otaczający ich świat online kształtuje ich od najmłodszych lat, wpływając na zwyczaje, relacje, a także kondycję psychofizyczną. Wyniki badania „Młodzi Cyfrowi” potwierdziły stawiane przez nas tezy, które stają się nie tylko główną osią wszelkich działań podejmowanych przez Fundację Dbam o Mój Z@sięg, ale również wytyczają nasze myślenie o używaniu nowoczesnych narzędzi komunikacji w życiu domowym, szkolnym i pozaszkolnym.
Aspekty, na które chcemy zwrócić Państwa uwagę w niniejszej publikacji, są de facto wytycznymi dla wszystkich osób i instytucji, które chcą w sposób profesjonalny przeciwdziałać problemowi e-uzależnień oraz kształtować pozytywne wzory korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnych. Przed nami wszystkimi, którzy wprowadzamy Młodych Cyfrowych w dorosłość, stoi bowiem ogromne wyzwanie przystosowania ich do życia w świecie zdominowanym przez nowe technologie, stale się zmieniającym.
Głęboko wierzymy, że wiedza zdobyta na temat Młodych Cyfrowych pozwoli nam i Państwu lepiej zrozumieć ich świat, potrzeby i motywacje. Jesteśmy przekonani, że to niezbędne nie tylko dla rodziców i nauczycieli, ale także dla włodarzy miast i województw, osób kształtujących system edukacji na różnych poziomach, a nawet dla przyszłych pracodawców, do których drzwi już wkrótce zapuka młode pokolenie.
Życzymy ciekawej lektury.
Maciej Dębski, Magdalena Bigaj – Fundacja Dbam o Mój Z@sięg
[…]
Wprowadzenie
Prawie pięćdziesiąt lat temu na Uniwersytecie Stanforda została wysłana pierwsza wiadomość e-mail. I pomimo tego, że internet świętuje dziś pół wieku istnienia (w Polsce od 1989 roku), prawdziwy przełom w funkcjonowaniu człowieka przychodzi w połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku, kiedy zasoby sieci bardzo szybko się powiększają, a internet staje się medium masowym i zaczyna zdobywać coraz więcej użytkowników. Teraz – prawie dwadzieścia lat po przejściowym okresie milenijnym – możemy powiedzieć, że to, jak dzisiaj wygląda świat – gospodarka, polityka, struktura rodzin, moralność, religijność, edukacja, komunikacja między ludźmi czy sposoby spędzania czasu wolnego – w dużej mierze związane jest z pojawieniem się internetu. I choć od powstania pierwszych urządzeń cyfrowych minęło już kilkadziesiąt lat, wskazać należy, że nowa przestrzeń cyfrowa, w której coraz częściej przychodzi nam żyć, wciąż jest dla nas mniej niż bardziej znana.
[…]
Podział na życie online oraz offline, tak dobrze zakorzeniony w głowach osób pamiętających lata osiemdziesiąte XX wieku (pokolenie X), nie ma racji bytu dla przedstawicieli osób urodzonych po 1995 roku (pokolenie Z) czy po roku 2010 (pokolenie ALPHA). Ci ostatni jasno stwierdzają, że żyją w jednym i tym samym świecie, przepływając pomiędzy rzeczywistością wirtualną a realną obecnością. Na szczęście w większości przypadków internetowe manifestacje bardzo rzadko odbiegają w znaczący sposób od tego, jak zachowujemy się poza przestrzenią internetu.
Choć można się sprzeczać, które dokładnie wydarzenie zapoczątkowało globalizację internetu (wymyślenie w 1990 roku przez Tima Barnesa-Lee WWW – World Wide Web; funkcjonowanie przeglądarki Netscape od 1995 roku), jasno trzeba powiedzieć, że internet jest dzisiaj środkiem porozumiewania się wielu z wieloma i to w jednym czasie w skali globalnej, zaś jego niezbywalną cechą jest oddolny rozwój i spontaniczność kształtowania się.
Oczywiście sam internet jako narzędzie wciąż się rozwija, zyskując kolejne swoje charakterystyczne atrybuty (np. mobilność, funkcjonowanie algorytmów, internet rzeczy), a to wymusza na przedstawicielach pokolenia cyfrowego regularne myślenie o nowych kompetencjach społecznych, medialnych i cyfrowych (Głąb, Kniaź 2019, Ptaszek 2019).
Od kilkunastu lat zmagamy się z nowymi problemami (cyberprzemoc, seksting, patostreaming, śledzenie, nadmierna kontrola), a zarządzanie własną prywatnością w przestrzeni internetu, krytyczne myślenie, jak również szeroko rozumiana uważność cyfrowa stają się pilnymi potrzebami edukacyjnymi.
I choć przestajemy dzielić w sposób prosty naszą rzeczywistość na tę realną (offline) i wirtualną (online), wiemy, że nasze działania, które podejmujmy w przestrzeni internetu, mają realne skutki poza nim. Warto o tym pamiętać, dyskutując o tym, czy internet jest dobrodziejstwem, czy raczej przekleństwem.
Jak możemy się domyśleć, w większości przypadków udział w świecie cyfrowym przynosi pozytywne efekty dla naszego życia (wzrost poczucia bezpieczeństwa, większa i szybsza możliwość zdobywania niezbędnych informacji, nowe możliwości wymiany i łączenia pomysłów, idei, poglądów); niekiedy jednak niekontrolowane wykorzystywanie mediów cyfrowych może prowadzić do samotności życiowej, atrofii więzi społecznych (w tym rodzinnych), obniżenia dobrostanu psychicznego czy zdrowia somatycznego użytkownika cyfrowych dobrodziejstw. W skrajnych przypadkach brak kontroli może powodować silne uzależnienia oraz takie problemy, jak hazard, ubóstwo, zaburzenia psychiczne czy bezdomność.
Kwestia odpowiedzialnego używania mediów cyfrowych będzie stawać się coraz bardziej aktualna, a debata społeczna o tym zagadnieniu przybierać na sile. Już dzisiaj możemy powiedzieć, że temat bezpieczeństwa cyfrowego i cyfrowej higieny coraz częściej podejmowany jest w środowisku edukacyjnym. […]
Wnioski dotyczące korzystania z nowych technologii
01/ Urządzenia mobilne są najważniejsze: Ponad połowa uczniów, chcąc skorzystać z internetu, nigdy nie używa komputera stacjonarnego. Tabletu nie wybiera ponad 80% z nich. Młodzi Cyfrowi korzystają z sieci, używając głównie urządzeń mobilnych – ponad połowa wszystkich badanych uczniów (65%) przyznała, że do korzystania z internetu w ogóle nie używa komputera stacjonarnego. Najczęściej wykorzystywanym narzędziem do korzystania z internetu jest telefon komórkowy (97%), w drugiej kolejności komputer przenośny i laptop (56,4%).
02/ Wiek inicjacji cyfrowej obniża się: Przeciętny wiek inicjacji związanej z używaniem własnego smartfona kształtuje się na poziomie 10,2 lat. Podobny jest w przypadku kobiet i mężczyzn, różny w przypadku analizowanych typów szkół. Z przeprowadzonych badań wynika, że uczniowie szkół podstawowych szybciej zaczynają używać swoich smartfonów (9,6 lat) w porównaniu do uczniów szkół ponadgimnazjalnych (11,2 lata).
W kolejnych badaniach należy spodziewać się dalszego obniżania się wieku, w którym dzieci rozpoczynają korzystanie z własnych telefonów.
03/ Dostęp do zasobów sieci: Prawie połowa uczniów w wieku 12-19 lat ma nieograniczony dostęp do zasobów sieci. Jedna trzecia uczniów sięga po telefon kilkadziesiąt razy dziennie. Ponad połowa uczniów (60%) przyznała, że z własnych telefonów komórkowych korzysta z taką samą częstotliwością w ciągu tygodnia roboczego (poniedziałek-piątek), jak w weekend. Prawie wszystkie telefony uczniów (97%) mają dostęp do internetu, w przypadku połowy z nich (53,3%) okazuje się, że dostęp do internetu nie jest w żaden sposób ograniczony.
04/ Kompetencje cyfrowe: Czas spędzony w sieci młodzi poświęcają głównie na korzystanie z portali społecznościowych i na komunikację z innymi. W codziennym używaniu internetu badana młodzież charakteryzuje się raczej wysokimi kompetencjami cyfrowymi. Zdecydowana większość badanych osób przyznała, że samodzielnie używa portali społecznościowych, bez pomocy innych zdobywa informacje potrzebne w nauce, korzysta z internetu w celu komunikacji z innymi, ściąga pliki czy wykorzystuje internet w celach rozwijania swoich pasji, hobby i zainteresowań (74-80% odpowiedzi).
Relatywnie najrzadziej – ze względu na wiek badanych osób – internet wykorzystywany jest do załatwiania spraw urzędowych oraz poszukiwania pracy (60% wskazań „nie korzystam”). Badana młodzież dostrzega dużo korzyści w codziennym używaniu internetu. Dla wielu badanych osób jest on narzędziem umożliwiającym obejrzenie filmu, którego nie udało się zobaczyć w kinie (78%), jak również poznanie i polubienie wykonawcy muzycznego, o którym nie słyszeli inni znajomi (75%).
Dwie trzecie badanej młodzieży przyznało, że dzięki dostępowi do internetu miało możliwość utrzymania kontaktu z ważnymi osobami. Połowa uczniów (50,2%) zadeklarowała, że za pośrednictwem internetu poszerzyła grono swoich znajomych oraz podniosła swoje kompetencje (umiejętności) zawodowe (62%).
Wnioski dotyczące problemu nadużywania nowych technologii
01/ Pokolenie always on: Co dziesiąty badany deklaruje, że korzysta z telefonu praktycznie cały czas. Prawie połowa uczniów, jeśli obudzi się w nocy, sięga po swój smartfon, co piąty uczeń biorący udział w badaniu przyznał, że z telefonu komórkowego korzysta siedem godzin dziennie (21,1%), a co trzecia osoba, że sięga po telefon kilkadziesiąt razy dziennie.
Prowadzone badania wskazują, że co dziesiąty uczeń biorący udział w badaniu z własnego telefonu komórkowego korzysta de facto CAŁY CZAS.
Okazuje się, że najczęściej używany jest on tuż przed zaśnięciem (26,9% odpowiedzi zawsze).
15,1% uczniów zawsze korzysta ze smartfona zaraz po przebudzeniu, co dziesiąty uczeń przyznał, że zawsze używa swojego smartfona w drodze do szkoły (10,9%).
8,1% uczniów deklaruje, że zawsze używa telefonu komórkowego w nocy po przebudzeniu się czy na przerwach między lekcjami. Z przeprowadzonych badań wynika, że około 3% uczniów zawsze używa swoich smartfonów we wszystkich analizowanych sytuacjach i miejscach.
02/ Korzystanie z portali społecznościowych: Korzystanie z mediów społecznościowych deklarują prawie wszystkie badane osoby (92,4% uczniów ma przynajmniej jedno konto w kanale społecznościowymi, 10% uczniów przyznaje, że ma tylko jedno konto społecznościowe, 20% przyznaje, że ma ich sześć. Przeciętna deklarowana liczba posiadanych kont w mediach społecznościowych kształtuje się na poziomie 3,7 konta.
Spośród serwisów i aplikacji społecznościowych największą popularnością wśród młodzieży w Polsce cieszy się komunikator Facebook Messenger (78,3%) oraz YouTube (71%). Wysoką pozycję zajmuje Snapchat (59,5%), na drugim miejscu uplasował się Instagram (55,9%), a na trzecim Facebook (48,7%). Co czwarty uczeń bardzo często sprawdza, ile lajków otrzymują jego zdjęcia i wpisy (28%), a co dziesiąty kasuje swoje zdjęcia lub wpisy w przypadku otrzymania niewystarczającej liczby lajków. Takie postępowanie częściej jest udziałem kobiet niż mężczyzn.
Analizując subiektywne odpowiedzi badanych osób okazało się, że co trzeci nastolatek zadeklarował, że czuje się uzależniony od używania portali społecznościowych (30,1%).
Deklarację taką częściej składają kobiety (33,7%) niż mężczyźni (25,8%), jak również uczniowie szkół ponadgimnazjalnych (32,7%).
03/ Nałogowe korzystanie z telefonu komórkowego: Na poziomie deklaracji subiektywnych okazuje się, że 24,7% uczniów czuje się uzależnionych od swojego smartfona.
Pogłębiona analiza statystyczna potwierdza te dane: około 20% wszystkich badanych osób osiąga ekstremalnie wysokie wyniki na skali fonoholizmu (nałogowe korzystanie z telefonu komórkowego), kolejne 20% uczniów osiąga wyniki wysokie. Co trzeci uczeń (29%) korzysta z telefonu komórkowego w ustalonej normie, zaś co dziesiąty uczeń ma wyniki ekstremalnie niskie.
Poziom nałogowego korzystania z telefonu komórkowego uzależniony jest od płci badanych osób: kobiety zdecydowanie częściej od mężczyzn nazywają siebie osobami uzależnionymi od smartfona (poziom subiektywny), dwukrotnie częściej od mężczyzn osiągają również ekstremalnie wysokie wyniki na skali fonoholizmu. Problem nadużywania smartfona jest zdecydowanie mniejszy w przypadku uczniów uczęszczających do szkół podstawowych niż uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych.
04/ Negatywne konsekwencje nadużywania mediów cyfrowych:
Co czwarty nastolatek czuje się przeładowany informacjami. Jednocześnie ta sama liczba uczniów deklaruje rezygnację ze snu na rzecz korzystania ze smartfona.
Badane symptomy nadużywania smartfonów dotyczą nie tylko przeżywania negatywnych emocji, ale również objawów somatycznych. Jak się okazuje, co dziesiąty nastolatek biorący udział w badaniu stwierdził, że odkąd używa telefonu komórkowego, boli go głowa, ma zawroty głowy lub mdłości; co dziesiąty uczeń przyznaje ponadto, że zdarza mu się zapomnieć o posiłku z powodu nadużywania smartfona. Nieco ponad jedna czwarta uczniów zadeklarowała, że zdarza się im niedosypiać z powodu korzystania z telefonu komórkowego (29%).
Podczas badań zanotowano wyraźne symptomy świadczące o głębokim przywiązaniu do urządzenia mobilnego, jakim jest smartfon. Prawie połowa wszystkich badanych osób odczuwa niepokój, kiedy nie ma przy sobie swojego smartfona, często zerka na telefon, aby sprawdzić, czy ktoś nie napisał lub nie zadzwonił, czuje wewnętrzną potrzebę, aby odpisać na SMS lub email, jak najszybciej jest to możliwe, oraz czuje się pozbawiona czegoś ważnego, kiedy nie może być w kontakcie telefonicznym z innymi osobami.
05/ Syndrom FOMO: Z przeprowadzonych badan wynika, że wysokiego natężenia syndromu FOMO (z ang. Fear of Missing Out; lęk przed byciem pominiętym) doświadcza 14% wszystkich badanych uczniów. Zdecydowanie częściej (17%) są to kobiety niż mężczyźni (10,8%), relatywnie najniższe jest w przypadku uczniów uczęszczających do szkół podstawowych (19,2%). Analizując syndrom FOMO na poziomie szczegółowym, warto zwrócić uwagę, że 27,4% uczniów przyznaje, że podczas wakacji stara się „mieć oko” na to, co robią znajomi, 28,1% osób odczuwa niepokój lub zdenerwowanie w sytuacji braku wiedzy o tym, co planują inni, zaś 33,6% uczniów martwi się, kiedy się dowiaduje, że ich znajomi bawią się bez nich.
Działamy bez cenzury. Nie puszczamy reklam, nie pobieramy opłat za teksty. Potrzebujemy Twojego wsparcia. Dorzuć się do mediów obywatelskich.
Wnioski dotyczące życia online i offline
01/ Badana młodzież w dość wyraźny sposób komunikuje potrzebę świadomego pozostawania poza siecią. Co trzeci nastolatek podejmuje próby ograniczenia korzystania ze smartfonu.
25% uczniów czuje się przeciążonych nadmiarem informacji docierających do nich przez internet. Z przeprowadzonych badań wynika, że co trzeci uczeń (37%) podejmuje próby mające na celu ograniczenie korzystania z telefonu komórkowego, jak również przyznaje, że czasami chciałby wyłączyć swój telefon i nie być dostępnym dla nikogo (32%). Co czwarty nastolatek biorący udział w badaniu zadeklarował ponadto, że czuje się przeciążony informacjami medialnymi, które codziennie do niego napływają (25,4%).
02/ Z przeprowadzonych badań wynika, że aż trzy czwarte wszystkich badanych uczniów wyraża przekonanie (73%), że czas bez korzystania z mediów cyfrowych byłby potrzebnym czasem dla nich i ich rodzin. Polowa z nich (55,6%) deklaruje gotowość do wzięcia udziału w 3-dniowym detoksie cyfrowym, 41,4% uczniów przyznało, że wzięłoby udział w detoksie trwającym cały tydzień.
Wnioski dotyczące edukacji medialnej dzieci przez rodziców
01/ Młodzi nie upatrują w rodzicach przewodników po cyfrowym świecie, za to prawie połowa uczniów pomaga rodzicom rozwiązywać problemy związane z korzystaniem z sieci. Przeprowadzone badania jednoznacznie wskazują, że około 10% badanych uczniów przyznaje, że rodzice w ogóle nie interesuje się ich życiem cyfrowym.
02/ Co trzeci uczeń przyznał, że jego rodzic w ogóle nie wie, do czego używa internetu i smartfona, 60,6% uczniów twierdzi, że rodzice nie uczą ich odpowiedzialnego korzystania z internetu oraz smartfona, a 26% w ogóle bądź w znikomym stopniu mogłoby liczyć na pomoc swoich rodziców w przypadku wystąpienia czegoś niepokojącego w internecie.
03/ Warto odnotować fakt, że
prawie połowa uczniów przyznała, że wspiera swoich rodziców w rozwiązywaniu problemów związanych z korzystaniem z internetu.
Wnioski dotyczące dobrostanu zdrowia
01/ 12,2% uczniów w dniu przeprowadzania badania uznało, że czuje się źle, bardzo źle lub okropnie. Co piąty nastolatek (20%) przyznał, że ocenia swoje dotychczasowe życie jako niezbyt szczęśliwe lub nieszczęśliwe, a jego stan zdrowia jest niezły lub kiepski.
02/ Warto zwrócić uwagę, że w przypadku 16,6% uczniów okazuje się, że ich stan zdrowia jest gorszy niż ten sprzed 12 miesięcy, zaś kolejne 18% uczniów ma niski poziom woli życia.
03/ Około 15-20% badanych uczniów przejawia wyraźne symptomy samotności życiowej, wskazując, że doświadczają ogólnej pustki, często czują się osobami odrzuconymi, jak również przyznając, że nie ma wokół nich wystarczającej liczby ludzi. W dużej mierze zależy to od oceny relacji rodzinnych, ale również od natężenia fonoholizmu, syndromu FOMO czy natężenia postawy always on.
Wnioski dotyczące oceny relacji rodzinnych
01/ Z przeprowadzonych badań wynika, że prawie wszyscy badani respondenci zadeklarowali, że mają wokół siebie osoby, z którymi chętnie spędzają czas poza internetem (94,5%), 91,9% uczniów przyznało, że ma jakąś pasję, jakieś hobby czy zainteresowania.
02/ Badani młodzi ludzie czują się osobami szczęśliwymi w swojej rodzinie, uważają też, że komunikacja między członkami rodziny jest bardzo dobra. Skutkiem dobrych relacji z rodzicami jest wyraźnie występujące zadowolenie oraz poczucie bliskość.
03/ Jedynie około 15% badanej młodzieży deklaruje niezadowolenie ze stosunków panujących w ich rodzinie. Podobny jest odsetek osób niezadowolonych z sytuacji finansowej rodziny, co dziesiąty uczeń przyznaje, że nie jest zadowolony z warunków mieszkaniowych, w jakich mieszka. Jak się okazuje, relacje z mamą częściej są wskazywane przez młodzież jako bardziej satysfakcjonujące niż relacje z tatą.
04/ Około 15% uczniów przyznało, że rodzice często prawią im „kazania”, uważając, że dzieci nie mają prawa się im sprzeciwiać, a powinnością dzieci jest przede wszystkim spełniać oczekiwania swoich rodziców. Co dziesiąty uczeń zadeklarował, że ma wrażenie, że jego rodzice w ogóle się nim nie interesują. Nawet wówczas, gdy dzieje się coś ważnego lub trudnego, nie poświęcają mu uwagi i zajmują się swoimi sprawami. Ponad jedna trzecia badanych osób przyznaje, że ich rodzice bywają nadopiekuńczy.
Przeczytaj treść całego raportu:
