Powstanie styczniowe i wojna na Ukrainie. Co je łączy?

Z dr. Lechem Mażewskim, autorem książki „Polska jako junior partner?”, rozmawia Rafał Górski, redaktor naczelny Tygodnika Spraw Obywatelskich.

To jest punkt decydujący. Musimy sobie uświadomić, że wszelkie zorientowane etycznie działanie może opierać się na dwóch zasadniczo różnych od siebie, przeciwstawnych i nie dających się pogodzić maksymach: może ono kierować się „etyką przekonań” lub „etyką odpowiedzialności”.
Max Weber, „Polityka jako zawód i powołanie”

Zebrane w niniejszym tomie szkice o polskiej polityce z ostatniego dwu i pół wieku łączy myśl, na którą bodajże jako pierwszy zwrócił uwagę Niccolò Machiavelli, iż istnieją dwa światy: świat osobistej moralności jednostek i świat politycznej organizacji, oparte na funkcjonowaniu dwóch różnych kodeksów etycznych. Myśl o istnieniu dwóch rodzajów etyki rozwinął Max Weber. Jego zdaniem polityk powinien kierować się etyką odpowiedzialności, a nie etyką przekonań. Działanie zgodnie z zasadami etyki odpowiedzialności oznacza, że wyżej cenimy sobie skutki działań niż wartości, jakie leżą u ich podłoża. Inaczej jest w wypadku etyki przekonań. Tu ważne są przede wszystkim intencje i wartości, których się broni. A jeśli skutki są złe, odpowiedzialnością obarcza się innych. Weber uważał, że w polityce ten drugi sposób myślenia i działania przynosi wyniki katastrofalne.
Lech Mażewski, „Polska jako junior partner?”

Zwykle zaczynamy od tego, że się poświęcamy, a potem dopiero zastanawiamy się nad tem, czy się nasze poświęcenie na co przyda. Najczęściej zaś się zdarza, że nie ci, co się poświęcają, ale ci, co po nich pozostają, przekonywają się dopiero, jak daremnemi były tamtych wysilenia, jak pożałowania godnemi były te ofiary poświęcenia się próżnego dla sprawy narodu.
Fryderyk Skarbek

1. 160 lat temu, 22 stycznia 1863 roku, wybuchło powstanie styczniowe. O jakich najważniejszych lekcjach płynących z powstania styczniowego powinniśmy dziś pamiętać, prowadząc polską politykę, np. wobec wojny na Ukrainie?
2. Proszę wyjaśnić myśl Machiavellego i Webera o istnieniu etyki odpowiedzialności i etyki przekonań.
3. „Rosja rozumie tylko język siły.” Czy to popularne wśród rządzących przekonanie ma pokrycie w historii stosunków polsko-rosyjskich?
4. Czy polski wrogi stosunek do Rosji da się wytłumaczyć jedynie krzywdami – czy one się różniły znacząco np. od relacji francusko-niemieckich, hiszpańsko-francuskich, włosko-francuskich itp.? Czy też stosunek Polaków do Rosji był sterowany przez zagranicę, w której interesie było skłócanie nas?
5. Czy dzisiejsza postawa polskich elit wobec Rosji jest zgodna z polskim interesem narodowym?
6. „Historia to przede wszystkim kwestia narzucanej nam narracji” pisze pan w swojej książce „Polska jako junior partner?”. Proszę o wyjaśnienie.
7. Czego my, obywatele, powinniśmy dziś żądać od polityków, a czego wymagać od siebie?

Muzyka „Also Sprach Zarathustra – Einleitung” – Kevin MacLeod, CC BY 3.0