Powstrzymać technologię zmiany genów

Gene drive albo napęd genowy to metoda inżynierii genetycznej zaprojektowana w celu likwidowania naturalnych populacji organizmów lub całych gatunków albo zamieniania ich na zmodyfikowane genetycznie odpowiedniki (GMO). Użycie tej technologii może mieć poważne i co więcej, nieodwracalne skutki dla całych ekosystemów, bioróżnorodności, rolnictwa, a nawet dla światowego pokoju.

Zaangażuj się! Podpisz petycję w sprawie zaprzestania uwolnienia do środowiska naturalnego organizmów modyfikowanych przy użyciu technologii „gene drive”:

Apeluję o zapobieżenie uwolnieniu do środowiska naturalnego organizmów modyfikowanych przy użyciu technologii „gene drive”. Wzywam do podjęcia prac nad wprowadzeniem globalnego moratorium na wprowadzanie takich organizmów do środowiska na Konferencji Stron (COP) Konwencji Narodów Zjednoczonych o Różnorodności Biologicznej (CBD).

Dlaczego jest to ważne?

Wyobraź sobie genetycznie modyfikowane komary zaprojektowane tak, by jak najszybciej dziedziczyły swoje geny, czyniły swoich kuzynów bezpłodnymi i prowadziły do ich wymarcia – w ten sposób zakłócając łańcuch pokarmowy.

Zdaniem naukowców istnieje ryzyko, że technologia „gene drive” – tzw. nadpisywanie genów – może nawet przenosić materiał genetyczny z komarów na motyle. Jeśli tak się stanie, spowoduje to masowe wymieranie zapylaczy, a w konsekwencji utratę wielu roślin, upraw i całych ekosystemów.

Nikt, kto obecnie promuje tę technologię, nie wie, jak zminimalizować to ryzyko. A mimo to postępują prace nad jej wprowadzeniem w życie. Większość funduszy na jej rozwój pochodzi od amerykańskiej agencji wojskowej DARPA oraz od Fundacji Billa i Melindy Gatesów.

W ramach przygotowań do kolejnego szczytu ws. Bioróżnorodności ONZ (29.08-09.09.2022) już wkrótce szereg kluczowych decyzji zostanie podjętych zarówno na poziomie europejskim jak i poszczególnych krajów unijnych. Na wszystkich tych konferencjach swoją reprezentację ma Unia Europejska. Parlament Europejski wezwał już Komisję Europejską i państwa członkowskie do wprowadzenia globalnego moratorium na uwalnianie do środowiska organizmów zmodyfikowanych za pomocą technologii „gene drive”. To jednak nie wystarczy. Nasz wspólny głos może być decydujący.

Razem z ponad 200 organizacjami z całego świata apelujemy o wprowadzenie globalnego moratorium na wprowadzanie do środowiska naturalnego organizmów żywych modyfikowanych przy użyciu technologii „gene drive”. Uważamy to za konieczne dla ochrony różnorodności biologicznej.

Czym są tzw. napędy genowe?

To konkretny sposób modyfikacji genetycznych z wykorzystaniem metody CRISPR/Cas. Polega na edycji niepożądanego genomu osobnika. Napędy genowe co do zasady mają eliminować gatunki lub całe populacje organizmów lub modyfikować je w taki sposób by usunąć cechy organizmu, które naszym zdaniem są niepożądane.

Jakie konkretne zastosowanie mogą mieć napędy genowe?

Napędy genowe mają przede wszystkim mieć zastosowanie w przypadku tych zwierząt i roślin, które mogą zagrażać życiu lub zdrowiu człowieka lub w zdecydowany sposób utrudniają efektywne rolnictwo. Jednym z konkretnych przykładów wykorzystania napędów genowych są komary przenoszące malarię. Teoretycznie dzięki napędom genowym, człowiek będzie zdolny wytępić gatunek komara odpowiadający za przenoszenie tej choroby lub spowodować, że przestanie ją przenosić.

Skoro napędy genowe mogą ratować ludzi, to dlaczego są kontrowersyjne?

W przypadku napędów genowych kontrowersji jest wiele i mają one podłoże zarówno etyczne, środowiskowe jak  związane z bezpieczeństwem człowieka, a nawet nowymi rodzajami broni biologicznych.

1. Napędy genowe nie mają za zadanie tworzyć życia, naprawiać ani leczyć. Ich celem jest eksterminacja.
2. Ciężko przewidzieć skutki eksterminacji jednego gatunku na cały ekosystem. Jak stwierdziła Jennifer Doudna – laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie chemii za wynalezienie metody CRISPR/Cas, ludzkość nie posiada wystarczającej wiedzy na temat zasad rozprzestrzenia się takich organizmów, możliwości wymknięcia się ich spod kontroli oraz nie jest w stanie przewidzieć dokładnych skutków zależności pomiędzy gatunkami. Nie można na przykład przewidzieć skutków wyginięcia populacji owadów, które dostarczały niezbędnego pożywienia nietoperzom. Ponadto jak stwierdziła laureatka Nagrody Nobla, odwrócenie skutków tak poważnego błędu może być niezwykle czasochłonne i kosztowne, a być może będzie nawet niewykonalne.
3. Zgodnie z europejską ekspertyzą przygotowaną na potrzeby rezolucji Parlamentu Europejskiego w sprawie „unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 – przywracanie przyrody do naszego życia”, organizmy z napędem genowym mogą w przyszłości same stać się gatunkami inwazyjnymi, a więc likwidując jeden problem, utworzymy kolejny, być może jeszcze cięższy do zwalczenia.
4. Eksperci ds. bezpieczeństwa i upatrują w napędach genowych nowego rodzaju broni biologicznej i ryzyka dla pokoju. Na ten temat odbywa się intensywna dyskusja między innymi w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ). Należy pamiętać, że napędy genowe można zastosować nie tylko do gatunków inwazyjnych, ale także tych które są kluczowe dla nas wszystkich. Przykładem mogłyby być pszczoły, które agresor mógłby zmodyfikować pozbawiając je możliwości rozmnażania i w konsekwencji zaburzyć cały ekosystem przeciwnika (w tym doprowadzić do wyniszczenia rolnictwa, a więc i gospodarki).
5. Modyfikacje z wykorzystaniem napędów genowych, które możliwe są dzięki CRISPR/Cas, podobnie jak ta metoda są relatywnie proste i tanie. Oznacza to, że technologia ta może w łatwy sposób dostać się w niepowołane ręce np. grup terrorystycznych. Co prawda takich modyfikacji nie dokona każdy w przysłowiowym garażu, ale dysponując wiedzą z zakresu biotechnologii, narzędziami oraz pewnymi funduszami możliwa jest eliminacja całych gatunków i populacji. Tym samym napędy genowe mogą szybko stać się swoistą „bombą atomową dla ubogich”. Technika ta może być tańsza w produkcji i zdecydowanie łatwiejsza do użycia, zwłaszcza jeśli nie posiada się poparcia władz.