Samokształcenie dla demokracji
Ustawa o służbie cywilnej przewiduje, że dyrektor generalny urzędu może skierować członka korpusu służby cywilnej mającego wykształcenie prawnicze na aplikację legislacyjną. W 2011 r. zaproponowałem, by obok urzędników beneficjentami takiej aplikacji mogli być również obywatele działający w organizacjach pozarządowych. Koncepcja współpracy administracji rządowej z organizacjami społecznymi wynika z realizacji konstytucyjnej zasady pomocniczości (subsydiarności). Zgodnie z preambułą Konstytucji: państwo winno być oparte „na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot”.
Zapytałem Rządowe Centrum Legislacji (RCL) o możliwość rozszerzenia kręgu podmiotów mogących kształcić się na aplikacji oraz o możliwość wykorzystania przygotowanych dla niej materiałów dydaktycznych. Dowiedziałem się, że – zdaniem RCL – nie jest możliwe udostępnienie obywatelom takich materiałów „ponieważ nie stanowią one informacji publicznej”. Podnoszono również, że przygotowane dla potrzeb aplikacji materiały szkoleniowe są materiałami autorskimi wykładowców, chronione są więc prawem autorskim.
Urzędnicy nie byli przychylni koncepcji edukacji obywateli w zakresie stosowania techniki legislacyjnej. Pozostaje zatem wariant obywatelskiej samoorganizacji.
Prawo jest funkcją życia społecznego. Nie da się stworzyć dobrego prawa w oderwaniu od potrzeb obywateli. Proces legislacyjny powinien w pierwszej kolejności identyfikować problem społeczny wymagający ingerencji ustawodawczej, identyfikować jego charakter i skalę, identyfikować grupy podmiotów, które danym problemem są dotknięte. To wszystko winno być elementem Oceny Skutków Regulacji (oceny wpływu). Prawo powinno być tworzone w oparciu o dowody (ang. evidence based policy). Na każdym etapie obywatele powinni mieć możliwość partycypacji w procesie podejmowania decyzji. Temu służą konsultacje publiczne, których efekt włączany jest do OSR.
Dysponując szerszą wiedzą, urzędnicy odpowiedzialni za proces legislacyjny mogą podjąć lepsze decyzje, a obywatele mają szansę na realny wpływ na kształt decyzji. To realizuje inną jeszcze zasadę konstytucyjną – zasadę budowania zaufania obywateli do państwa. Aby obywatele mogli skutecznie brać udział w procesie legislacyjnym, powinni być do tego merytorycznie przygotowani.
