Ustawa o 1% z CIT coraz bliżej – relacja z debaty

25 maja 2022 roku na Uniwersytecie Warszawskim odbyła się debata „1% podatku CIT dla organizacji pożytku publicznego – prezentacja założeń do ustawy”. Organizatorami wydarzenia był Instytut Spraw Obywatelskich wraz z Kierowniczką Centrum Prawa Hiszpańskiego i Europejskiego dr Marią Supera-Markowską. Debata była częścią dwudniowego wydarzenia II Ogólnopolskiego Kongresu Organizacji Pozarządowych i VI Polsko-Hiszpańskiej Konferencji Organizacji Pozarządowych.

Do dyskusji zaproszono dr Marię Supera-Markowską, dr hab. Marka Rymszę (doradcę Prezydenta RP, przewodniczącego Rady do spraw Społecznych Narodowej Rady Rozwoju) oraz Tomasza Molińskiego (dyrektora Departamentu Społeczeństwa Obywatelskiego KPRM). Dyskusję moderowała wiceprezes Instytutu Spraw Obywatelskich – Ilona Pietrzak.

Punktem wyjścia do rozmowy był dokument „Założenia do projektu przepisów wprowadzających w polskim systemie prawa 1% odpis z podatku dochodowego od osób prawnych na rzecz organizacji pożytku publicznego” przygotowany na zlecenie Instytutu przez dr Marię Supera-Markowską.

– […] Założenia zostały oparte na następującej metodologii: uznajemy, że wprowadzenie 1% odpisu z CIT jest rozwiązaniem pożądanym, jest rozwiązaniem dobrym i zastanawiamy się […], co należy wziąć pod uwagę, aby te założenia wprowadzić. […] Ale jednocześnie […] zwracamy uwagę na pewne zagrożenia, przed którymi chcielibyśmy ten odpis podatku CIT uchronić – Maria Supera-Markowska.

Debatę rozpoczęła Ilona Pietrzak przybliżając tło prac nad założeniami do ustawy. Zaznaczyła, że w prace włączyli się przedstawiciele fundacji, stowarzyszeń, przedsiębiorcy, samorządowcy, rady działalności pożytku publicznego, a także organizacje pracodawców, organizacje sieciowe oraz decydenci. Wynika z nich, że potrzeba nam nowego narzędzia wsparcia działań obywatelskich. Potrzeba 1% podatku od firm.

– Organizacje pozarządowe w Polsce mają obecnie, historycznie, największe możliwości pozyskiwania środków finansowych na swoją działalność. I to zarówno pozyskiwania środków z budżetu państwa, z budżetu samorządów, ale i środków prywatnych, z crowdfundingu, darowizn […] i mechanizmu 1% podatku – Tomasz Moliński.

Działamy bez cenzury. Nie puszczamy reklam, nie pobieramy opłat za teksty. Potrzebujemy Twojego wsparcia. Dorzuć się do mediów obywatelskich.

W dalszej części Ilona Pietrzak zaprezentowała założenia do ustawy. Pomysł zasadniczo bazowałby na rozwiązaniach znanych z alokacji 1% PIT od osób fizycznych.

Wśród założeń, które wyróżniają mechanizm 1% od firm i są szczególnie istotne ze względu na dyskusje toczące się w sektorze pozarządowym są: wyłączenie z grona dysponentów spółek skarbu państwa, instytucji gospodarki budżetowej oraz spółek komunalnych, a także wyłączenie z grona odbiorców organizacji utworzonych przez dysponenta (zwłaszcza tzw. fundacji korporacyjnych) lub z udziałem dysponenta (np. lokalne grupy działania) oraz podmiotów powiązanych kapitałowo lub osobowo. Dodatkowo jednym z najważniejszych postulatów jest zapis uniemożliwiający przeznaczanie alokacji na tzw. cel szczegółowy. Ponadto postuluje się obowiązek wykorzystania środków z 1% odpisu od firm w okresie jednego roku, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym je otrzymano, pod rygorem obowiązku zwrotu środków wraz z odsetkami ustalonymi na podstawie przepisów ordynacji podatkowej.

– Jako osoba zajmująca się prawem podatkowym […] od lat zauważałam pewną niespójność w systemie podatkowym, jeżeli chodzi o organizacje pozarządowe i działalność pożytku publicznego – Maria Supera-Markowska.

Analizując genezę pomysłu 1% z CIT dr Supera-Markowska, jako osoba zajmująca się prawem podatkowym, zwróciła uwagę na niespójność w systemie podatkowym, jeżeli chodzi o organizacje pozarządowe i działalność pożytku publicznego. Jednym z jej przejawów jest funkcjonowanie od 2004 r. mechanizmu 1% PIT od osób fizycznych i brak analogicznego rozwiązania dla osób prawnych. 

Doradca prezydenta RP dr hab. Marek Rymsza zaznaczył, że wprowadzenie 1% od firm musi wiązać się ze szczegółowym uzasadnieniem sensowności takiego rozwiązania, a nie tylko bazować na argumentacji spójności podatkowej i wzroście przychodów OPP.

Dr Maria Supera-Markowska i Ilona Pietrzak podzieliły zdanie przedmówcy, dodając, że konieczna jest kampania informacyjno-promocyjna, która będzie bazować na prezentacji celów działalności pożytku publicznego.

Uczestnicy debaty byli zgodni, że mechanizm ten wymaga wprowadzenia „bezpieczników”, które zapobiegłyby ewentualnym nadużyciom. Powinna zostać zapewniona pełna transparentność co do wykorzystywania środków i merytoryczna weryfikacja ich wykorzystania.

– Największym zagrożeniem w przypadku tej propozycji jest kwestia ewentualnych nadużyć. […] W przypadku, gdybyśmy mieli sytuację, że środki z 1% CIT trafiłyby właśnie do jakiejś organizacji pozarządowej powiązanej i zostałyby spożytkowane niewłaściwie, to mogłoby wywołać bardzo duży spadek zaufania publicznego do organizacji pozarządowych – Tomasz Moliński.

Dyrektor Tomasz Moliński przyznał, że pomysł jest wart dalszych prac i konsultacji, ponieważ niesie ze sobą niewątpliwe korzyści. Zwrócił uwagę, że zarówno mechanizm 1% od PIT, jak i 1% od CIT jest adresowany tylko do części sektora obywatelskiego (organizacji pożytku publicznego) i z tego względu wymaga przedyskutowania w całym środowisku pozarządowym, z uwzględnieniem organizacji nieposiadających statusu OPP. Konsultacje powinny również dotyczyć kwestii fiskalnych i konsekwencji wprowadzenia tego mechanizmu dla budżetu państwa, a w szczególności finansów samorządów terytorialnych, których to dochody zostaną zmniejszone na rzecz 1% z CIT dla OPP.

– Jeżeli chodzi o ośrodek prezydencki, nie przyjmujemy podjęcia logiki prezydenckiej inicjatywy ustawodawczej. […] Zmiany w prawie podatkowym są jednym z najbardziej wrażliwych elementów zarządzania państwem i to jednak jest znacznie lepiej, jeśli jest to inicjatyw rządowa – Marek Rymsza.

Dr hab. Marek Rymsza wyszedł z propozycją wprowadzenia mechanizmu 1% podatku od firm na zasadzie pilotażu z ukierunkowaniem przeznaczenia zebranych środków na wsparcie organizacji pomocowych zaangażowanych w pomoc dla Ukrainy.

W trakcie dyskusji nad 1% z CIT nawiązano do funkcjonujących od dawna w Polsce zachęt podatkowych dla przedsiębiorców przekazujących darowizny na cele pożytku publicznego. Nie są to jednak rozwiązania popularne w naszym kraju.

Jest to zatem dobra okazja do zastanowienia się nad promocją istniejących rozwiązań bądź wprowadzeniem nowych np. ulg podatkowych związanych z wolontariatem.

Debata zakończyła się zapewnieniem ze strony Ilony Pietrzak z Instytutu Spraw Obywatelskich, że prace nad mechanizmem alokacji 1% od firm będą kontynuowane i zachętą do wyrażenia opinii na temat przygotowanych założeń do ustawy.

Swojej sugestie i uwagi mogą Państwo wyrazić w poniższym formularzu: