Co warto wiedzieć o kapitale żelaznym

W ostatnich kilku latach w środowisku polskich organizacji pozarządowych mówi się dużo o kapitałach żelaznych, głównie za sprawą możliwości wsparcia ich tworzenia ze środków publicznych w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030, zarządzanego przez Narodowy Instytut Wolności.

W Programie znalazły się trzy priorytety dotyczące tworzenia i rozwijania kapitałów żelaznych: dotacje operacyjne na wsparcie budowania początkowych kapitałów żelaznych, dofinansowanie początkowych kapitałów żelaznych oraz dofinansowanie rozbudowy kapitałów żelaznych. Dotychczas uruchomione zostały dwa z nich.

Od 2020 roku NIW przyznaje dotacje dla organizacji pozarządowych na przygotowanie się do budowania kapitałów żelaznych. Do 2023 roku takie dotacje otrzymało ponad 40 organizacji. Od sierpnia 2023 roku te organizacje mogą się ubiegać o dotacje przeznaczone na dofinansowanie tworzonych kapitałów żelaznych. Wsparcie oferowane przez NIW z pewnością zwiększyło zainteresowanie organizacji pozarządowych kapitałem żelaznym, warto więc trochę bliżej poznać ten instrument, aby wiedzieć, jak się przygotować do jego tworzenia i zarządzania nim.

Podstawowe informacje o kapitale żelaznym

Co to jest kapitał żelazny?

Kapitał żelazny to wydzielone aktywa pieniężne i niepieniężne, które są inwestowane w celu osiągnięcia przychodów służących finansowaniu działalności społecznie użytecznej.

Tego rodzaju kapitały są tworzone od wieków, najczęściej przez darczyńców, chcących zapewnić w dłuższej perspektywie stałe wsparcie ważnych celów społecznych, na przykład poprzez finansowanie działalności szpitali, szkół czy organizacji pozarządowych. Kapitały żelazne działają w wielu krajach, przyjmują różne formy prawne i organizacyjne, ale ich mechanizm jest wspólny: pomnażanie środków służących celom społecznie użytecznym.

Ojczyzną współczesnych kapitałów żelaznych są Stany Zjednoczone, w których są one powszechnie wykorzystywane, a ich funkcjonowanie jest regulowane przez prawo federalne i stanowe. Amerykański model kapitału żelaznego stał się inspiracją do tworzenia na przełomie XX i XXI wieku kapitałów żelaznych w Europie Środkowo-Wschodniej, w tym także w Polsce.

Klasyczny kapitał żelazny ma charakter nienaruszalny.

Gwarantują to umowy z darczyńcami, a w niektórych krajach, np. w USA czy w Niemczech, również powszechnie obowiązujące prawo. Oznacza to, że wartość aktywów kapitału pozostaje nienaruszona, a wykorzystywane są jedynie zyski z ich inwestowania. Stąd zamiennie używa się czasem określenia kapitał wieczysty. Nienaruszalność kapitału jest gwarancją dla darczyńców, że ich wkład w kapitał żelazny nie zostanie wykorzystany do innych celów i będzie stale pomnażany. Nienaruszalność kapitału żelaznego oraz jego społeczne przeznaczenie powodują, że polityka inwestycyjna kapitału opiera się na zasadach ostrożnościowych, polegających na minimalizowaniu ryzyka związanego z dokonywanymi inwestycjami.

Kapitały żelazne mają postać wydzielonych funduszy, którymi najczęściej zarządzają wyspecjalizowane firmy, przekazujące zyski zgodnie z wolą darczyńców, np. na działalność organizacji społecznych, muzeów, uniwersytetów czy bibliotek.

Obok klasycznych kapitałów żelaznych działają także tak zwane quasi kapitały żelazne, które tworzą organizacje społeczne czy uniwersytety, a nie darczyńcy.

Takie kapitały działają na podobnych zasadach jak klasyczne kapitały żelazne, mają charakter długoterminowy, ale niekoniecznie wieczysty, a o okresie ich funkcjonowania decydują władze organizacji czy uniwersytetu. Zarówno firmy zarządzające klasycznymi kapitałami żelaznymi, jak i organizacje czy uniwersytety mające quasi kapitały żelazne stale poszukują darczyńców, dzięki którym wartość inwestowanych aktywów będzie się zwiększać, co przełoży się na większe zyski z ich inwestowania.

Działamy bez cenzury. Nie puszczamy reklam, nie pobieramy opłat za teksty. Potrzebujemy Twojego wsparcia. Dorzuć się do mediów obywatelskich.

Kapitały żelazne w Polsce

W Polsce od przeszło dwudziestu lat mamy do czynienia z quasi kapitałami żelaznymi, które tworzone są przez organizacje pozarządowe. Obecnie działa kilkadziesiąt organizacji, które dysponują takimi kapitałami. Są to najczęściej duże, ogólnopolskie fundacje, na przykład Fundacja Wspomagania Wsi czy Fundacja im. Stefana Batorego. Wśród nich największe kapitały mają fundacje dysponujące środkami publicznymi, na przykład Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, której kapitał żelazny to ok. 280 mln złotych.

Kapitały żelazne mają także fundusze lokalne, czyli lokalne organizacje filantropijne, które wspierają w formie grantów i stypendiów aktywność mieszkańców swoich społeczności. Obecnie działa ponad dwadzieścia takich stowarzyszeń i fundacji, większość z nich zrzeszona jest w Federacji Funduszy Lokalnych w Polsce. Wysokość kapitałów żelaznych funduszu lokalnego waha się od kilkuset tysięcy do ponad miliona złotych. Są również organizacje, które zarządzają tak zwanymi funduszami wieczystymi, które tworzone są przez darczyńców dla finansowego wspierania określonych celów, osób czy instytucji. Kilkoma takimi funduszami wieczystymi zarządza na przykład Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce.

Kapitały żelazne są wciąż marginalnie wykorzystywane przez organizacje pozarządowe w Polsce, stąd m.in. oferta wsparcia ich tworzenia w ramach Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich.

Dzieje się tak z kilku powodów. Najważniejszym z nich jest to, że w warunkach polskich kapitał żelazny jest wciąż nowym instrumentem finansowania działalności organizacji, mało znanym i rzadko wykorzystywanym, co powoduje, że brakuje wiedzy i doświadczeń w jego stosowaniu. Inne przyczyny to:

• niewielka wiedza i umiejętności organizacji pozarządowych dotyczące zarządzania funduszami, w tym inwestowania posiadanych środków;
• ograniczone środki finansowe posiadane przez organizacje pozarządowe, nie pozwalające na ich odkładanie i inwestowanie;
• brak prawnych regulacji dotyczących kapitału żelaznego;
• niska kultura filantropijna Polek i Polaków (w krajach zachodnich to właśnie filantropia osób indywidualnych i firm jest podstawą tworzenia kapitałów żelaznych).

Korzyści wynikające z posiadania kapitału żelaznego

Kapitał żelazny to przede wszystkim sposób na utrzymanie i pomnażanie majątku organizacji oraz źródło dodatkowych dochodów przeznaczonych na jej działalność. Jest to możliwe dzięki inwestowaniu aktywów zgromadzonych na kapitale żelaznym.

Warto jednak pamiętać, że realne zyski z tych inwestycji mogą się pojawić w dłuższej perspektywie, na przykład za dziesięć lat, bo przy obecnej, wciąż wysokiej inflacji, sukcesem jest utrzymanie realnej wartości kapitału żelaznego. Dlatego organizacja powinna zakładać utrzymanie kapitału żelaznego przez co najmniej kilka czy kilkanaście lat – zwiększa to szanse na osiągnięcie realnych zysków. Potwierdzają to doświadczenia organizacji, które w okresie dobrej koniunktury osiągały zyski rzędu 10%, a nawet 15% wartości zainwestowanych aktywów. Wysokość zysków zależy w dużej mierze od warunków zewnętrznych, ale także od wysokości inwestowanych aktywów oraz od przyjętej strategii ich inwestowania.

Kapitał żelazny daje również możliwość:

• przynajmniej częściowego uniezależnienia się organizacji od grantów;
• finansowania działań, na które trudno pozyskać środki zewnętrzne;
• zachowania stabilności i ciągłości działań organizacji;
• tworzenia wizerunku solidnej, planującej perspektywicznie organizacji, a dzięki temu budowania i wzmacniania zaufania darczyńców i partnerów;
• wzmacniania działań fundraisingowych, czyli służących pozyskiwaniu funduszy, oraz poszerzenia kręgu darczyńców.

Kapitał żelazny może być atrakcyjną ofertą dla darczyńców. Przekazane przez nich środki służą nie tylko finansowaniu celów społecznie użytecznych, ale darczyńcy mają przy tym możliwość:

• wyboru, a niekiedy określenia celów, które chcą finansować;
• wspierania tych celów w dłuższej perspektywie;
• pomnażania przekazanych środków, dzięki łączeniu z innymi darowiznami i ich inwestowania.

Są to istotne argumenty, dla których darczyńcy decydują się wspierać kapitały żelazne, bo takich możliwości nie dają darowizny przekazywane na bieżącą działalność organizacji.

Na co zwrócić uwagę przy tworzeniu kapitału żelaznego

Decyzja o utworzeniu kapitału żelaznego

Każda organizacja powinna w sposób racjonalny podjąć decyzję o utworzeniu kapitału żelaznego, oceniając swoje możliwości oraz zestawiając potencjalne korzyści z posiadania kapitału z nakładami związanymi z jego utworzeniem i zarządzaniem. O korzyściach była mowa wyżej, zaś po stronie nakładów na pewno należy uwzględnić kapitał początkowy, który trzeba zebrać, aby uruchomić kapitał żelazny, oraz nakłady ludzkie, finansowe i organizacyjne związane z zarządzaniem kapitałem i pozyskiwaniem jego darczyńców. Organizacja powinna rzetelnie ocenić, czy takie nakłady jest gotowa ponosić w perspektywie kilku czy kilkunastu lat.

Na tym etapie warto także przesądzić o kształcie kapitału żelaznego, określając przede wszystkim:

• czemu ma służyć kapitał żelazny;
• na co mają być przeznaczane przychody z kapitału żelaznego;
• jaki jest minimalny kapitał początkowy potrzebny do utworzenia kapitału żelaznego;
• kto ma zarządzać kapitałem żelaznym;
• kto i w jaki sposób ma zasilać kapitał żelazny;
• jakie są podstawowe zasady zarządzania kapitałem żelaznym.

Określenie tych elementów będzie podstawą do zaplanowania działań służących utworzeniu kapitału żelaznego i określeniu sposobów zarządzania nim.

Kapitał żelazny to istotny instrument finansowania działań organizacji pozarządowej, wzmacniania jej potencjału, budowania pozytywnego wizerunku, pozyskiwania darczyńców. Ale z jego funkcjonowaniem wiążą się określone wymagania, których organizacja powinna być świadoma, podejmując decyzję o utworzeniu kapitału żelaznego. Te wymagania to przede wszystkim:

• nastawienie na długofalowe działania, nie tylko dotyczące samego kapitału żelaznego, ale także organizacji, co wymaga planowania strategicznego i sprawnego zarządzania organizacją i kapitałem żelaznym;
• stałe pozyskiwanie darczyńców oraz bieżąca praca z nimi, służąca podtrzymywaniu i wzmacnianiu ich relacji z organizacją;
• pozyskiwanie wiedzy i umiejętności związanych z zarządzaniem kapitałem żelaznym i organizacją;
• dbanie o przejrzystość działania kapitału żelaznego i organizacji, co jest podstawą budowania i utrzymania zaufania darczyńców i partnerów;
• stała ocena tego, co udało się zrobić, i wyciąganie na tej podstawie wniosków służących doskonaleniu funkcjonowania kapitału żelaznego i całej organizacji.

Prawne podstawy tworzenia kapitału żelaznego

Polskie prawo nie przewiduje instytucji kapitału żelaznego, ale nie ogranicza tworzenia kapitałów żelaznych przez fundacje czy stowarzyszenia. Jedynym ustawowym obowiązkiem jest to, aby zyski z kapitałów żelaznych służyły celom statutowym organizacji. Brak instytucji kapitału żelaznego w prawie oznacza, że powstaje on wyłącznie na podstawie statutu organizacji oraz decyzji jej władz.

W praktyce odpowiednie władze organizacji, zgodnie ze statutem, podejmują uchwałę o utworzeniu wydzielonego funduszu, będącego kapitałem żelaznym. W uchwale powinny zostać określone aktywa, które organizacja przeznacza na ten fundusz, czyli kapitał początkowy. Fundusz powinien opierać się na regulaminie, który określa szczegóły jego funkcjonowania, przede wszystkim cele funduszu, zasady i mechanizmy zarządzania nim, zasady inwestowania aktywów, okres trwania funduszu, sposoby finansowania funduszu i zasady wydatkowania zysków. Fundusz musi być wydzielony księgowo.

Brak kapitału żelaznego w powszechnie obowiązującym prawie daje dużą swobodę w jego kształtowaniu przez organizacje pozarządowe, jednak należy pamiętać o tym, aby zachować w tym zakresie zgodność ze statutem i innymi regulacjami wewnętrznymi.

Przeznaczenie zysków z kapitału żelaznego

Organizacja powinna określić w regulaminie funduszu zasady przeznaczania zysków z kapitału żelaznego. Szczegółowe decyzje w tym zakresie podejmują władze organizacji, ale darczyńcy powinni znać ogólne reguły podziału zysków. W praktyce zyski przeznaczane są najczęściej na finansowanie działalności organizacji oraz podwyższanie wartości kapitału żelaznego. Ale mogą być także wykorzystane do:

• finansowania takich działań w ramach działalności statutowej organizacji, na które trudno jest pozyskać wsparcie zewnętrzne;
• rozwoju nowych form, rodzajów czy obszarów działania organizacji;
• uzupełniania deficytów w finansowaniu działań organizacji;
• obsługi kapitału żelaznego;
• pokrycia strat z lat poprzednich, po to, by utrzymać wartość kapitału żelaznego.

Dość często organizacje określają w regulaminie funduszu, jaka maksymalna i/lub minimalna część zysków może być przeznaczona na określony rodzaj wydatków, na przykład że każdego roku co najmniej 50% zysków jest przekazywane na działalność statutową, a maksymalnie 50% na podwyższenie wartości kapitału żelaznego. Z powodów wizerunkowych, w szczególności z punktu widzenia darczyńców, wskazane jest, aby zawsze istotna część zysków była przeznaczana na realizację celów funduszu.

Te cele powinny być określone w regulaminie funduszu. Organizacje w praktyce stosują w tym zakresie dwa podejścia. Najczęściej wskazują cele maksymalnie szeroko, oczywiście w ramach celów statutowych. Daje to darczyńcom możliwość wyboru, a władzom organizacji dużą swobodę w dysponowaniu zyskami. Drugie podejście to wskazanie konkretnych celów przeznaczenia zysków, z reguły związanych z działaniami, na które trudno jest znaleźć inne źródła finansowania, albo z nowymi działaniami, które zamierza uruchomić organizacja.

Okres funkcjonowania kapitału żelaznego

Uchwała powołująca fundusz (lub jego regulamin) powinna określać okres funkcjonowania kapitału żelaznego. Nie jest to formalny wymóg, a raczej przejaw przejrzystości działania i szacunku dla darczyńców. Można na przykład określić minimalny czas funkcjonowania kapitału, po którym władze organizacji ocenią jego użyteczność i podejmą decyzję dotyczącą przyszłości funduszu. Rzetelnie taką ocenę można przeprowadzić w perspektywie co najmniej dziesięciu lat. Otrzymanie wspomnianej dotacji z Narodowego Instytutu Wolności na dofinansowanie tworzonego kapitału żelaznego zobowiązuje organizacje do jego utrzymywania przez co najmniej dwadzieścia lat.

Kapitał początkowy

Utworzenie kapitału żelaznego wymaga zebrania kapitału początkowego. Jego wysokość zależy od możliwości i potrzeb organizacji, ale im większy kapitał początkowy, tym większe potencjalne zyski z jego inwestowania.

Wysokość kapitału początkowego ma także istotne znaczenie wizerunkowe i może stanowić zachętę do jego wspierania ze strony potencjalnych darczyńców.

Trudno byłoby wskazać konkretną wysokość kapitału początkowego – jest to decyzja organizacji – ale, przykładowo, aby otrzymać dotację na dofinansowanie tworzonego kapitału żelaznego z Narodowego Instytutu Wolności, organizacja musi mieć kapitał początkowy w wysokości co najmniej 200 tys. złotych.

Zarządzanie kapitałem żelaznym

Decyzje o gospodarowaniu funduszem podejmują, zgodnie ze statutem, odpowiednie władze organizacji. Z reguły jest to zarząd, nadzorowany przez radę w przypadku fundacji lub komisję rewizyjną w przypadku stowarzyszenia.

Z uwagi na to, że członkowie zarządów najczęściej nie mają wiedzy i doświadczeń w zakresie inwestowania środków, użyteczne jest powołanie ciała doradczego, w którym znajdą się osoby z taką wiedzą i doświadczeniem.

Mogą to być na przykład przedstawiciele firm będących darczyńcami organizacji, którzy zapraszani są do rady funduszu. Rolą rady jest monitorowanie działania funduszu i rekomendowanie zarządowi decyzji dotyczących zarządzania nim, w tym inwestowania. Organizacja powinna także zatrudnić osobę (osoby), która zajmie się bieżącą obsługą kapitału żelaznego i jego darczyńców. Bardzo rzadko, co wynika z wysokich kosztów, organizacje w Polsce korzystają ze wsparcia zewnętrznych firm zajmujących się zarządzaniem i/lub inwestowaniem.

Inwestowanie kapitału żelaznego

Fundusz może obejmować różnego rodzaju aktywa przekazane przez organizację i darczyńców: pieniądze, akcje, obligacje, udziały w funduszach inwestycyjnych czy też nieruchomości. W polskich warunkach z reguły są to pieniądze. Najczęściej też, we współpracy z ekspertami zewnętrznymi, organizacje opracowują strategie inwestowania, w których określa się, jaka część aktywów będzie lokowana w określonych instrumentach i przez jaki okres.

Kapitał może być inwestowany we wszystkie dopuszczone prawem instrumenty, na przykład obligacje skarbowe, akcje, jednostki funduszy inwestycyjnych czy nieruchomości. W strategii określone są zakładane wyniki inwestycji, które są podstawą do oceny skuteczności strategii i ewentualnych jej korekt.

Strategia inwestowania kapitału żelaznego musi brać pod uwagę dwa istotne czynniki. Pierwszy to wspomniane wyżej zasady ostrożnościowe, z których wynika, że należy w miarę możliwości dywersyfikować instrumenty inwestycyjne oraz inwestować aktywa w instrumenty o niewielkim stopniu ryzyka, na przykład obligacje skarbowe. Drugi czynnik, który trzeba brać pod uwagę opracowując strategię inwestowania, to opodatkowanie inwestycji. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych określa instrumenty inwestycyjne, na które mogą przeznaczać środki organizacje pozarządowe bez konieczności płacenia podatku dochodowego od osób prawnych. Są to:

• obligacje skarbu państwa lub bony skarbowe oraz obligacje samorządów terytorialnych;
• inne dopuszczone do publicznego obrotu papiery wartościowe, na przykład akcje, ale tylko za pośrednictwem podmiotu uprawnionego do zarządzania cudzym pakietem papierów wartościowych na zlecenie;
• jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych.

Organizacje mogą bezpośrednio nabywać inne papiery wartościowe, na przykład akcje lub nieruchomości, ale wydatkowane na to środki będą opodatkowane podatkiem dochodowym od osób prawnych. W praktyce, biorąc pod uwagę opisane wyżej czynniki, organizacje z reguły lokują środki zgromadzone na kapitałach żelaznych na długoterminowych lokatach bankowych, w obligacjach skarbu państwa i jednostek samorządu terytorialnego oraz w funduszach inwestycyjnych. Niektóre organizacje część aktywów lokują również w nieruchomości, które w ostatnich latach stały się jedną z bardziej opłacalnych form inwestowania.

Pozyskiwanie darczyńców i wzmacnianie wizerunku organizacji

Posiadanie kapitału żelaznego nie zwalnia organizacji od prowadzenia fundraisingu, wręcz przeciwnie, stanowi dodatkowy powód pozyskiwania darczyńców.

Posiadanie kapitału oznacza, że organizacja jest stabilna, że planuje swoje działania w długiej perspektywie, że szanuje przekazane jej pieniądze i stara się je pomnażać. Buduje to zaufanie potencjalnych darczyńców i otwiera dodatkowe możliwości pozyskiwania osób czy firm przeznaczających wsparcie nie tylko na kapitał żelazny, ale także na bieżące działania organizacji.

Fundraising jest potrzebny, aby stale podwyższać wartość aktywów kapitału żelaznego. Dlatego obok strategii inwestowania kapitału organizacje dość często opracowują także strategie, plany lub kampanie fundraisingowe związane z kapitałem żelaznym.

Szczególne znaczenie ma pozyskanie tak zwanych kluczowych darczyńców kapitału żelaznego.

Są to osoby, firmy lub instytucje, które przekazują relatywnie wysokie darowizny na kapitał żelazny. Organizacje starają się je uhonorować, a jednocześnie związać takich darczyńców z kapitałem żelaznym i organizacją, na przykład proponując im miejsce we wspomnianej radzie lub oferując im fundusze imienne, o których mowa poniżej. Dzięki temu takie osoby czy firmy stają się stałymi darczyńcami kapitału żelaznego, a dodatkowo przyciągają innych darczyńców.

Fundusze składowe

Istotną motywacją do przekazywania darowizn na kapitał żelazny mogą być tak zwane fundusze składowe. Są to wydzielone fundusze w ramach kapitału żelaznego, służące finansowaniu określonych dziedzin, na przykład kultury, sportu, edukacji czy ekologii. Fundusze składowe mogą służyć również finansowaniu określonych organizacji lub instytucji, na przykład lokalnego muzeum czy gminnego koła gospodyń wiejskich. Częścią kapitału żelaznego mogą być także fundusze imienne, posiadające w nazwie imię i nazwisko darczyńcy (w przypadku osób indywidualnych) bądź nazwę firmy.

Wydzielenie takich funduszy składowych w ramach kapitału żelaznego poszerza krąg darczyńców, a dzięki temu aktywa, które są inwestowane, mogą być wyższe niż w sytuacji, w której kapitał byłby jednorodny.

Jest to jednocześnie korzyść dla darczyńców funduszu składowego, bo dzięki temu, że ich pieniądze są inwestowane razem z innymi zgromadzonymi na kapitale żelaznym, zyski są większe niż w przypadku samodzielnego inwestowania środków funduszu składowego. Zyski z inwestycji całego kapitału są później dzielone na tworzące go fundusze, proporcjonalnie do ich udziału w ogólnej wartości inwestowanych aktywów. Tego rodzaju fundusze są powszechnie wykorzystywane w Stanach Zjednoczonych, ale pojawiają się także w ramach kapitałów żelaznych organizacji pozarządowych w Polsce.

Inne źródła finansowania kapitału żelaznego

Organizacja, poza darowiznami od osób fizycznych i firm, powinna zaplanować (o ile to możliwe) inne źródła, które będą służyć podwyższaniu wartości kapitału żelaznego. Mogą temu służyć środki pochodzące z:

• odpisu 1,5% PIT dla OPP;
• zbiórek publicznych;
• crowdfundingu;
• wpłat własnych organizacji, na przykład z zysków z działalności gospodarczej;
• loterii, aukcji;
• zapisów testamentowych;
• z zysków z kapitału żelaznego.

Plan utworzenia kapitału żelaznego

Wskazane jest, aby organizacja zaplanowała utworzenie kapitału żelaznego oraz zarządzanie nim. W planie należy uwzględnić przede wszystkim działania służące:

• zebraniu kapitału początkowego niezbędnego do uruchomienia kapitału żelaznego;
• poszerzeniu wiedzy i umiejętności zarządu i personelu organizacji w zakresie kapitału żelaznego i zarządzania nim;
• określeniu regulaminu kapitału żelaznego i struktury zarządzania kapitałem;
• skutecznej komunikacji dotyczącej kapitału żelaznego;
• pozyskiwaniu darczyńców kapitału żelaznego;
• opracowaniu strategii inwestowania kapitału żelaznego;
• określeniu struktury i mechanizmów zarządzania kapitałem.

Monitorowanie i ocena

Dla organizacji tworzenie i zarządzanie kapitałem żelaznym będzie nowym doświadczeniem, stąd niezwykle ważne jest, aby władze organizacji monitorowały działania związane z kapitałem żelaznym i na tej podstawie oceniały ich użyteczność, jak i użyteczność samego kapitału. Podstawą do oceny będą oczywiście wyniki finansowe zakładane w strategii inwestycyjnej, a także efekty działań wizerunkowych i fundraisingowych.

Więcej informacji o istocie i roli kapitału żelaznego można znaleźć w publikacjach:

• „Zarządzanie kapitałem żelaznym przez fundacje”, T. Perkowski, Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, Warszawa 2002,
• „Rola kapitału żelaznego w finansowaniu organizacji pozarządowych”, I. Olkowicz i M. Antosik, WiseEuropa – Fundacja Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych i Europejskich, Warszawa, 2022,
• „Istota kapitału żelaznego i wskazówki dotyczące jego wykorzystania przez organizacje pozarządowe działające w Polsce”, T. Schimanek, w: „W poszukiwaniu perpetuum mobile. Dobre prawo dla trzeciego sektora”, red. M. Szafranek i Sz. Wójcik, Uniwersytet Warszawski, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Warszawa 2023,

oraz w pięciu periodykach „Kapitał Żelazny” wydanych przez Narodowy Instytut Wolności.

---