List otwarty: Czas na kolej pasażerską w Europie

Najwyższy czas na renesans kolei pasażerskich w Europie. Prezentujemy list otwarty 36 europejskich organizacji pozarządowych do ministrów odpowiedzialnych za transportu w Unii Europejskiej.

W związku z Europejskim Rokiem Kolei i zbliżającym się posiedzeniem Rady ds. Transportu zaplanowanym na 3 czerwca 2021 r., organizacje pozarządowe z całej Europy wystosowały list do krajowych ministrów odpowiedzialnych za transport i wezwały ich do podjęcia stanowczych działań mających na celu poprawę sytuacji międzynarodowej kolei pasażerskiej w UE.

• Zobowiązanie do uruchomienia co najmniej 30 nowych połączeń Europe Express i pociągów nocnych oraz bieżąca poprawa usług kolejowych,
• uruchomienie programu finansowania interoperacyjnego taboru kolejowego i wagonów sypialnych,
• wprowadzenie obowiązku udostępniania danych w czasie rzeczywistym i danych dotyczących biletów dla przewoźników kolejowych,
• zmniejszenie opłat za dostęp do infrastruktury dla pociągów międzynarodowych oraz wycofanie dotacji na loty zwłaszcza te krótkodystansowe,
• zwiększenie inwestycji publicznych w likwidowanie luk w infrastrukturze i modernizację istniejącej infrastruktury

to postulaty organizacji pozarządowych, które od lat podejmują trudny temat międzynarodowej kolei. Zdaniem sygnatariuszy bez skoordynowanych i zdecydowanych działań politycznych na poziomie unijnym i krajowym, Europejski Rok Kolei na niewiele się zda w kontekście poprawienia losu pociągów w Europie, jeśli za politycznymi sloganami nie pójdą właściwe działania.

„Za sprawą Europejskiego Roku Kolei, Zielonego Ładu oraz Krajowych Planów Odbudowy wiele się obecnie mówi o kolei i konieczności jej odrodzenia. Kolej jest przywoływana także w kontekście pandemii koronawirusa i konieczności naprawy gospodarki europejskiej po kryzysie. To budujące, bo jeszcze kilka lat temu ten środek transportu był marginalizowany i większość nie wierzyła w jego renesans. Dzisiaj jesteśmy bliżej tych marzeń niż kiedykolwiek wcześniej, ale za słowami muszą pójść czyny” – komentuje list otwarty Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.

Łódź, dn. 10.05.2021

Pan Andrzej Adamczyk
Minister Infrastruktury
ul. Chałubińskiego 4/6
00-928 Warszawa

List otwarty 36 europejskich organizacji pozarządowych do ministrów transportu w UE przed posiedzeniem Rady ds. Transportu zaplanowanym na 3 czerwca 2021 r.
Przeniesienie międzynarodowych podróży pasażerskich na kolej: realizacja działań w ramach Europejskiego Roku Kolei 2021.

Szanowny Panie Ministrze,

jako minister infrastruktury wkrótce dołączy Pan do swoich odpowiedników z całej Europy (na posiedzeniu Rady ds. Transportu UE zaplanowanym na 3 czerwca), aby omówić przyszłość podróży koleją. Europejski Rok Kolei 2021 to wyjątkowa okazja dla UE i rządów krajowych, aby pobudzić międzynarodową kolej pasażerską w Europie.

Europejska Agencja Środowiska uznaje kolej za najbardziej zrównoważony sposób zmotoryzowanego transportu pasażerskiego. Chcemy, by pociągi stały się oczywistym wyborem środka transportu dla ludzi w Europie: Europa potrzebuje atrakcyjnej i gęstej sieci międzynarodowych dalekobieżnych usług kolejowych, w tym częstych połączeń dziennych i nocnych, które obsługują większe odległości.

Sondaże pokazują, że mieszkańcy Europy są skłonni zmienić transport lotniczy na kolej — nawet w przypadku podróży międzynarodowych. Pana obowiązkiem jest doprowadzić do tych zmian. Obywatele UE oczekują atrakcyjnych połączeń, dogodnych godzin podróży, uczciwych cen, łatwego procesu rezerwacji i ochrony praw pasażerów. Wymaga to uczciwych warunków rynkowych dla kolei w porównaniu z liniami lotniczymi i transportem drogowym.

W swoim raporcie okresowym platforma International Passenger Rail opisuje wiele wyzwań związanych z obsługą klienta i cyfryzacją, usługami, infrastrukturą i ramami regulacyjnymi. Widzimy jednak istotne luki (np. brak wzmianki o równych warunkach dla różnych środków transportu) i brak konkretnych odpowiedzi.

Aby Europejski Rok Kolei zakończył się sukcesem, na posiedzeniu Rady ds. Transportu rządy europejskie powinny omówić i zatwierdzić następujące działania [1]:

1. Zobowiązanie do uruchomienia co najmniej 30 nowych połączeń Europe Express i pociągów nocnych oraz bieżąca poprawa usług, mając na celu stworzenie europejskiego rozkładu jazdy.
2. Uruchomienie programu finansowania interoperacyjnego taboru kolejowego i wagonów sypialnych.
3. Wprowadzenie obowiązku udostępniania danych w czasie rzeczywistym i danych dotyczących biletów dla przewoźników kolejowych
4. Zmniejszenie opłat za dostęp do infrastruktury dla pociągów międzynarodowych oraz wycofanie dotacji na loty i loty krótkodystansowe.
5. Zwiększenie inwestycji publicznych w likwidowanie luk w infrastrukturze i modernizację istniejącej infrastruktury.

Bez skoordynowanych i zdecydowanych działań politycznych Europejski Rok Kolei na niewiele się zda w kontekście ożywienia losu pociągów w Europie, właśnie wtedy, gdy najbardziej ich potrzebujemy. Po latach zaniedbań nadszedł czas, aby zainwestować w branżę ze świetlaną przyszłością.

Z wyrazami szacunku,

2Celsius	Greenpeace
Back on Track	Institute for Political Ecology
Bahn für Alle	Inter-Environnement Wallonie (IEW)
Bond Beter Leefmilieu (BBL)	KolejDEPL
Center for Transport and Energy (CDE)	Legambiente
Center za trajnostni razvoj podeželja Kranj – Center for Sustainable Rural Development Kranj	Ljubljanska kolesarska mreža – Ljubljana cycling network
Civil Affairs Institute (Instytut Spraw Obywatelskich)	Natuur&Milieu
Clean Air Action Group (Levego)	Odraz
Collectif Oui au train de nuit	ProKolej
Council for Sustainable Transport	Promoció del Transport Públic (PTP=
Ecocity	RAC France
Ecodes	Savez za Zeljeznicu – Pro Rail Alliance (SZZ)
Ecologistas en accion	Stay Grounded
Eco-union	Transport Exclusion Association (Stowarzyszenie Wykluczenie Transportowe)
Fahrgastverband Pro Bahn	Transport&Environment
Focus	Verkehrsclub Deutschland (VCD)
Germanwatch	Verkehrsclub Österreich (VCÖ)
Green Transition Denmark	Zelena Akcija

---

[1] Więcej szczegółów w załączniku

ZAŁĄCZNIK

1. Zobowiązanie do uruchomienia 30 nowych połączeń Europe Express i pociągów nocnych oraz bieżąca poprawa usług, mając na celu stworzenie europejskiego rozkładu jazdy.

Począwszy od 2021 roku:

• Rządy powinny zobowiązać się do ustanowienia 30 nowych międzynarodowych połączeń kolejowych dziennych lub nocnych z wykorzystaniem istniejącej infrastruktury, a także bieżącej poprawy częstotliwości i czasu trwania podróży w przypadku istniejących połączeń. Działania te mają zostać wdrożone w latach 2021–2025.
• Rządy powinny również powołać grupę roboczą ds. „Europataktu”, europejskiego rozkładu jazdy pociągów i połączeń w regularnych odstępach czasu, wspieranej przez Europejską Agencję Kolejową, zarządców infrastruktury i przewoźników kolejowych, która opracuje również wizję rozkładu jazdy na 2030 rok oraz podstawy stałego organu europejskiego zajmującego się koordynacją sieci.
• Dla tych odcinków połączeń, które nie są finansowo opłacalne, należy udostępnić wsparcie publiczne w postaci transgranicznych obowiązków świadczenia usług publicznych lub funduszy zalążkowych.

Dlaczego?

Między wieloma głównymi miastami europejskimi brakuje atrakcyjnych połączeń kolejowych. Nie ma ich w ogóle, wiążą się ze zbyt dużą liczbą przesiadek lub są zbyt rzadko. Inicjatywa Trans Europ Express 2.0 skupia się na kilku połączeniach i nie gwarantuje, że będą one faktycznie obsługiwane, natomiast Komisja Europejska planuje zaledwie 15 projektów pilotażowych tylko do 2030 roku. Wspólna wizja kompleksowej europejskiej sieci pociągów dziennych i nocnych ułatwi planowanie wydajności przewozowej i pomoże określić luki w usługach.

• Uruchomienie programu finansowania interoperacyjnego taboru kolejowego i wagonów sypialnych.

Począwszy od 2021 roku:

Rządy powierzają Komisji uruchomienie programu finansowania puli interoperacyjnego taboru kolejowego i wagonów sypialnych. Wycofanie dotacji do podróży lotniczych i funduszy naprawczych może zapewnić środki na ten cel.

Dlaczego?

Wyposażenie taboru połączeń międzynarodowych w różne systemy bezpieczeństwa i sygnalizacji zwiększa koszty o około 40%. Wprowadzenie ogólnounijnego systemu sygnalizacji i kontroli prędkości (ERTMS — europejski system zarządzania ruchem kolejowym) oraz zwiększenie harmonizacji potrwa jeszcze dziesięciolecia. Dodatkowe koszty interoperacyjnego taboru i brak wagonów sypialnych są głównymi przeszkodami w rozwoju nowych połączeń. Ponadto taki projekt przyczyni się do ekologicznego i równomiernego ożywienia gospodarczego poprzez stworzenie wielu trwałych miejsc pracy.

• Wprowadzenie obowiązku udostępniania danych w czasie rzeczywistym i danych dotyczących biletów dla przewoźników kolejowych.

Począwszy od 2021 roku:

Rządy powinny powierzyć Komisji opracowanie przepisów dotyczących biletów kolejowych, które umożliwią pasażerom wyszukiwanie i rezerwowanie biletów w całej Europie jednym kliknięciem, do 9–12 miesięcy wcześniej, przy zapewnieniu ochrony praw pasażerów na cały okres podróży.

Dlaczego?

Integracja informacji od różnych przewoźników kolejowych jest technicznie możliwa, ale wielu z nich nie udostępnia niezbędnych danych i praw do sprzedaży biletów oraz nie sprzedaje biletów bezpośrednich, mimo obietnic sektora dotyczących rozwiązania tego problemu złożonych już wiele lat temu.

• Zmniejszenie opłat za dostęp do infrastruktury dla pociągów międzynarodowych oraz zmniejszenie liczby lotów

Począwszy od 2021 roku:

W przypadku pociągów międzynarodowych, w tym pociągów nocnych, rządy powinny zobowiązać państwa członkowskie do obniżania opłat do poziomu kosztów bezpośrednich. W międzyczasie kraje powinny już korzystać z elastyczności, jaką dysponują, aby zmniejszyć opłaty za dostęp do infrastruktury do poziomów kosztów bezpośrednich i pokrywać dodatkowe koszty infrastruktury ze swoich budżetów krajowych. Rządy powinny również zgodzić się na stopniowe wycofywanie dotacji na podróże lotnicze i wprowadzenie zakazu transgranicznych i krajowych lotów krótkodystansowych, jeśli istnieje nocny pociąg lub rozsądne połączenie dzienne.

Dlaczego?

Wiele rządów pobiera nie tylko bezpośrednie opłaty za użytkowanie infrastruktury, ale także dodatkowo wysokie marże — czasami specjalnie dla pociągów międzynarodowych. Im większe odległości pokonywane, tym wyższe koszty. Unijne rozporządzenie już teraz zapewnia państwom członkowskim elastyczność w obniżaniu opłat za dostęp do infrastruktury, bez konieczności dostosowywania prawa UE. Linie lotnicze korzystają z ulg podatkowych, a to sprawia, że podróżowanie pociągiem jest mniej atrakcyjne. Dziesięć z dwudziestu najbardziej ruchliwych europejskich tras lotniczych można pokonać pociągiem w mniej niż sześć godzin.

• Zwiększenie inwestycji publicznych w likwidowanie luk w infrastrukturze i modernizację istniejącej infrastruktury.

Począwszy od 2021 roku:

Rządy powinny wspierać wzrost europejskich inwestycji w modernizację infrastruktury kolejowej i zwracać się do Komisji o coroczne sprawozdania dotyczące kwoty i udziału finansowania transportu UE przeznaczonego na projekty infrastruktury kolejowej.Powinny również zgodzić się na przeznaczenie większej części środków na ożywienie gospodarki i fundusze spójności każdego kraju z przeznaczeniem na transgraniczne projekty kolejowe, a także corocznie składać Komisji Europejskiej sprawozdania z postępów.

Dlaczego?

Obecne krajowe i unijne plany budżetowe nie zapewniają wystarczającego finansowania infrastruktury kolejowej. Elektryfikacja, wprowadzenie europejskiego systemu zarządzania ruchem kolejowym, zwiększanie wydajności przewozowej węzłów i kluczowych korytarzy oraz uzupełnianie brakujących połączeń mają kluczowe znaczenie dla przygotowania infrastruktury do renesansu kolei.

Pełna treść pisma z załącznikiem (pdf)