Naukowcy ostrzegają przed spalaniem drewna do produkcji energii odnawialnej

Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej (JRC) zanalizowało wpływ wykorzystania biomasy drzewnej do produkcji energii (tzw. bioenergia) na stan środowiska, wpływ na różnorodność biologiczną i walkę ze zmianami klimatu. W większości przypadków pozyskiwanie biomasy leśnej w Unii Europejskiej prowadzi do degradacji ekosystemów i podważa cele klimatyczne. Przedstawiamy polską wersję podsumowania raportu przygotowaną przez Instytut Spraw Obywatelskich.

JRC jest wewnętrznym działem naukowym Komisji Europejskiej, którego badania mają zapewnić unijnym politykom niezależne doradztwo oparte na dowodach naukowych. JRC przeanalizowało, jaki wpływ może wywrzeć stosowanie biomasy drzewnej do produkcji energii na klimat, środowisko, a szczególnie na różnorodność biologiczną. To kolejny głos świata nauki informujący o zagrożeniach wynikających z takiego stosowania drewna. Jednak dyrektywa o odnawialnych źródłach energii nadal wymienia biomasę leśną wśród źródeł energii.

Analiza zawiera zaskakujące wnioski:

• 23 z 24 scenariuszy wykorzystania bioenergii ocenionych w raporcie stanowi zagrożenie dla klimatu, różnorodności biologicznej lub obu tych czynników. W raporcie stwierdzono, że wykorzystanie niektórych „drobnych odpadów drzewnych”, które podlegają ograniczeniom w zakresie ich usuwania, stanowi niewielkie ryzyko dla lasów i klimatu, ale nawet w tym scenariuszu emisje ze spalania biomasy mogą przez dziesięciolecia przewyższać emisje z paliw kopalnych,
• spalanie biomasy emituje w UE ponad 350 mln ton CO2 rocznie. Bioenergia emituje więcej węgla niż paliwa kopalne w przeliczeniu na jednostkę energii, a skutki zwiększonej ilości CO2 mogą utrzymywać się w atmosferze przez dziesięciolecia lub stulecia,
• każde zwiększenie wyrębu lasów dla celów bioenergii może zmniejszyć związane zasoby węgla w Europie i wymagać dodatkowych działań naprawczych w celu zmniejszenia emisji w innych sektorach, aby osiągnąć cele klimatyczne,
• większość krajowych planów energetyczno-klimatycznych państw członkowskich nie zawiera odpowiedniej oceny potencjalnego wpływu zwiększonego pozyskiwania biomasy leśnej na zdolność pochłaniania dwutlenku węgla, różnorodność biologiczną, wodę i zanieczyszczenie powietrza,
• zgłoszone wykorzystanie biomasy leśnej w UE jest wyższe niż zgłoszone źródła takiego drewna, co wskazuje na to, że do 20% drewna spalanego w UE pochodzi z nieznanych źródeł. Takie luki w danych stanowią poważną przeszkodę dla skutecznego zarządzania polityką w zakresie bioenergii opartej na drewnie, ponieważ bez wiarygodnej wiedzy na temat ilości i rodzaju biomasy leśnej wykorzystywanej do produkcji bioenergii nie można wdrożyć skutecznej polityki,
• jeśli UE chce zaliczyć pochłanianie dwutlenku węgla przez lasy do celów redukcji emisji gazów cieplarnianych, jak to ostatnio zaproponowano, konieczna jest poważna reforma niedawno uchwalonej polityki rozliczania emisji dwutlenku węgla w sektorze gruntów.

Działamy bez cenzury. Nie puszczamy reklam, nie pobieramy opłat za teksty. Potrzebujemy Twojego wsparcia. Dorzuć się do mediów obywatelskich.

W informacji wprowadzającej do analizy czytamy, że lasy są często postrzegane jako miejsce, w którym znajdują się rozwiązania dwóch głównych kryzysów środowiskowych nękających obecnie naszą planetę: zmian klimatycznych i utraty różnorodności biologicznej. Unia Europejska stworzyła Europejski Zielony Ład, którego celem jest złagodzenie obu tych zjawisk. Strategia na rzecz różnorodności biologicznej jest kluczowym elementem jego realizacji. W maju 2020 r. przyjęto unijną strategię ochrony różnorodności biologicznej na okres do 2030 r. (COM(2020) 380). W tekście w sekcji 2.2.5 („Win-win solutions for energy generation”) znajduje się odniesienie do sprawozdania na temat wykorzystania biomasy leśnej do produkcji energii do końca 2020 roku, a także towarzyszące mu działanie strategii biogospodarki UE zatytułowane „Ocena podaży i popytu na biomasę w UE i na świecie oraz związanego z tym zrównoważonego rozwoju”.

– W odpowiedzi na to powstał raport JRC – piszą autorzy. W dokumencie omówiony jest łańcuch wartości biomasy drzewnej od pierwotnej produkcji drewna, poprzez przetwarzanie i wykorzystanie drewna, aż po jego ponowne wykorzystanie i koniec życia. W pierwszej kolejności naukowcy opisują arenę danych dotyczących biomasy drzewnej przeznaczonej na bioenergię w UE, aby móc odpowiedzieć na pytanie: jakie są dostępne źródła danych na temat biomasy drzewnej przeznaczonej na bioenergię w UE i jak mogą być one wykorzystane do zharmonizowanej oceny na poziomie UE? W oparciu o źródła danych wyjaśniono sytuację w sektorze leśnym w Europie, podkreślając wzajemne powiązania pomiędzy przemysłem leśnym i sektorem energetycznym.

– Kiedy podkreślamy interakcje między przemysłem związanym z leśnictwem a sektorem energetycznym, a w konsekwencji zarówno odporność, jak i niestabilność obu tych sektorów, wyłaniają się pewne tendencje. Na podstawie danych widzimy, że ogólna liczba zastosowań biomasy drzewnej wzrasta – piszą autorzy analizy.

Drugie pytanie, na które starają się odpowiedzieć to: jakie są trendy w różnych źródłach biomasy drzewnej wykorzystywanej do celów bioenergetycznych? – Ponadto, kiedy zagłębiamy się w dostępne statystyki, okazuje się, że istnieją niespójności w dostępnych danych. Istnieje znaczna rozbieżność pomiędzy zgłoszonym zużyciem i pozyskaniem biomasy drzewnej. Szacunki dotyczące usuwania drewna okrągłego uzyskane na podstawie zastosowań materiałowych i energetycznych wskazują na znaczne niedoszacowanie oficjalnych danych dotyczących usuwania, a niedoszacowane usuwanie można przypisać do sektora energetycznego.

W związku z tym nasuwa się pytanie uzupełniające: dlaczego ilości zgłaszane jako źródła biomasy drzewnej w Europie są znacznie niższe od ilości drewna zgłaszanych jako wykorzystywane w Europie? – dodają autorzy. W latach 2014-2018 w Europie Środkowej gwałtownie wzrosła liczba klęsk żywiołowych, po których nastąpiła wycinka drzew, co spowodowało pojawienie się na rynku znacznych ilości uszkodzonego drewna. Nadpodaż uszkodzonego drewna w krótkim czasie może zakłócić rynek poprzez obniżenie cen drewna i zmianę przepływu drewna na cele energetyczne.
Czwarte pytanie, na które starają się odpowiedzieć autorzy to: jakie są implikacje naturalnych zaburzeń dla podaży drewna?

„Piąte pytanie, na które staramy się odpowiedzieć brzmi: Jak możemy zapewnić, że praktyki gospodarki leśnej, które są korzystne dla klimatu, są również korzystne dla różnorodności biologicznej? Oceniamy trzy praktyki gospodarcze, które są związane z zapotrzebowaniem na drewno do produkcji bioenergii. Poprzez dogłębny przegląd literatury, porównujemy wpływ różnych praktyk zarządzania na różnorodność biologiczną i zmiany klimatyczne oraz proponujemy praktyki zarządzania „win-win”, które pozytywnie wpływają na obie te sfery. Identyfikujemy również sytuacje „przegrana-przegrana”, w których szkody są wyrządzane zarówno w odniesieniu do klimatu, jak i ekosystemów leśnych. W ten sposób opisujemy konsekwencje gospodarowania na poziomie pola, aby w pierwszej kolejności wprowadzić drewno na rynek”.

Unia Europejska jest w znacznym stopniu uzależniona od spalania biomasy w dążeniu do osiągnięcia postępu w realizacji swoich zobowiązań w zakresie walki ze zmianami klimatu. Energia ta jest wykorzystywana do wytwarzania energii elektrycznej i ogrzewania, w tym ogrzewania budynków mieszkalnych, jest wliczana do celów UE w zakresie energii odnawialnej, pomimo uwalnianego CO2.

Wzrost popytu na drewno użytkowe spowodował gwałtowny rozwój przemysłu produkującego pellet drzewny w Europie i poza nią, w tym w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych, gdzie wycinka lasów na potrzeby produkcji pelletów drzewnych wzbudza szczególne kontrowersje.

Organizacje pozarządowe i naukowcy, w tym European Academies Science Advisory Council, wielokrotnie ostrzegali, że gwałtowny wzrost spalania drewna w rzeczywistości pogarsza zmiany klimatyczne, ponieważ lasy nie odrastają wystarczająco szybko, aby wchłonąć uwolniony węgiel.

Niestety podobne pomysły są i w Polsce – w zeszłym roku zmieniono ustawę o odnawialnych źródłach energii, kopiując z dyrektywy o odnawialnych źródłach energii (RED) zapisy dotyczące tego, jakie drewno z lasów może być przeznaczone na cele energetyczne – czyli do spalenia w piecach elektrowni i elektrociepłowni. Również w Polsce naukowcy przestrzegali przed takim zastosowaniem biomasy leśnej. Dlatego też zbieramy podpisy pod petycją „NIE dla spalania lasów!” w Polsce.

Przeczytaj dlaczego uruchomiliśmy zbiórkę podpisów pod petycją „NIE dla spalania lasów!”.

Polska wersja podsumowania raportu JRC „The use of woody biomass for energy production in the EU” („Wykorzystanie biomasy drzewnej do produkcji energii w UE”) została przygotowana przez Instytut Spraw Obywatelskich – zachęcamy do przeczytania i zapoznania się z wnioskami analizy.

Pełna wersja raportu (pdf w języku angielskim) i dodatkowe informacje JRC dostępne na stronie www.