Cyfryzacja Polski. Jak mądrze rozwijać nasz kraj?

„Sprawdź w internecie”, „kup przez internet” – brzmi znajomo? Posiadamy elektroniczne wersje dokumentów (mObywatel), mamy elektroniczny dostęp do konta pacjenta, bankowego… To tylko kilka prostych, życiowych zastosowań. Zakresy i sposoby funkcjonowania wszelkich dostępnych cyfrowo usług, rejestrów, baz danych nieustannie się powiększają. Czy panujemy nad procesem cyfryzacji Polski? Co działa dobrze, co wymaga korekty, co jeszcze trzeba zrobić? O tym mówi „Polityka cyfryzacji. Raport otwarcia”, w którego tworzeniu uczestniczył również Instytut Spraw Obywatelskich.

Świat cyfrowy już na dobre i na stałe zagościł w naszym życiu. Dlatego warto zastanowić się, co i jak robić, żeby jego rozwój był dobrze zaplanowany i przynosił nam korzyści. A jednocześnie żebyśmy mogli czuć się w sieci bezpiecznie. Temu właśnie został poświęcony raport otwarcia w polityce cyfryzacji przygotowany przez: Forum Prawo do Rozwoju, Instytut Spraw Cyfrowych, Instytut Spraw Obywatelskich, Law4Tech, nst.agency, Związek Inicjatyw Biznesowych, Centrum Tożsamość Dialog Bezpieczeństwo, HealthCare Poland.

Cyfryzacja jest złożonym procesem, który należy umiejętnie zaplanować i realizować.

Największe wyzwania. Zdaniem autorów raportu powinien zostać powołany Chief Information Officer (CIO) dla całego państwa. Poszczególne ministerstwa i agendy rządowe prowadzą prace nad cyfryzacją oddzielnie, każdy „u siebie”. „W dyspozycji rządu oraz centralnych agend rządowych znajduje się prawie 200 centrów danych. Tymczasem jedna z największych serwerowni w kraju, zlokalizowana w odległości 100 km od Warszawy i należąca do Ministerstwa Finansów, jest w dużej mierze niewykorzystana. Konsolidacja zasobów mogłaby przynieść znaczące oszczędności oraz zwiększyć efektywność działania” – stwierdza raport. Rolę CIO dla kraju mógłby wziąć na siebie minister cyfryzacji.

Pamiętać należy również o zabezpieczaniu danych publicznych. E-usługi publiczne powinny być przyjazne dla użytkownika. 

Projekty warte kontynuacji. Wśród projektów wartych kontynuacji wskazano m.in. zwalczanie oszustw finansowych: „Ambicją rządu powinno być dążenie do całkowitej eliminacji popularnych metod smishingu i phishingu w Polsce. Przestrzenią do zagospodarowania jest określenie warunków funkcjonowania globalnych dostawców usług tak, aby za ich pośrednictwem niemożliwe było dokonywanie oszustw na szkodę polskich obywateli. Na Zachodzie pojawiły się wręcz wezwania do wprowadzenia odpowiedzialności platform za dokonywane za ich pośrednictwem oszustwa. Ze względu na skalę występujących oszustw, szczególną rolę mają wciąż do odegrania banki i organizacje płatnicze”.

Niewykorzystane potencjały. Jako niewykorzystane potencjały wskazano niedostateczną cyfryzację rejestrów państwowych m.in. Ksiąg Wieczystych i Krajowego Rejestru Sądowego. Wiele do zrobienia pozostaje w zakresie cyfryzacji narzędzi do telemedycyny. Zwrócono uwagę na zintegrowanie narzędzi telemedycznych, a także rolę lekarza pierwszego kontaktu w całym procesie.

Żeby współtworzyć lepszą przyszłość, należy powołać Instytut Przyszłości Narodowej (IPN+). Polska potrzebuje wyobraźni, prognoz i przewidywania ruchów naprzód. Nie możemy pozostawać „ślepi”. Powołanie IPN+ jest pomysłem Instytutu Spraw Obywatelskich po to, żebyśmy mogli tworzyć lepszą przyszłość dla państwa i społeczeństwa. Warto inspirować się rozwiązaniami z innych państw, np. fińskim – instytucjonalnym – modelem myślenia o przyszłości w duchu dobra wspólnego i ponad bieżącymi podziałami partyjnymi.

Działamy bez cenzury. Nie puszczamy reklam, nie pobieramy opłat za teksty. Potrzebujemy Twojego wsparcia. Dorzuć się do mediów obywatelskich.

Błędy do naprawienia. „Za największy błąd, wymagający pilnego naprawienia, wielu ekspertów uznaje brak Strategicznego Planowania Cyfrowego. Istniejące plany rozproszone są pomiędzy różne instytucje i resorty, co skutkuje nadmiarem systemów i rejestrów. Istniejące sposoby planowania są niewystarczające i często nie mają wpływu na późniejsze realne działania programistyczne. Dlatego należy uznać, że brakuje obecnie strategicznego planowania cyfrowego. Skutkiem braku strategicznego planowania cyfrowego jest frustracja użytkowników” – informuje raport.

Nadrobienia wymagają opóźnienia we wdrażaniu cyfrowego sytemu eTOLL, poprawy wymaga uwierzytelnianie mDowodu przez aplikację mObywatel, zastrzeganie numeru PESEL.

Błędy do eliminacji. „Urządzenia elektroniczne w rękach dzieci i młodzieży potrafią zaszkodzić. […] Państwo nie powinno zwiększać ani ułatwiać ekspozycji na świat cyfrowy poprzez dystrybucję laptopów czy smartfonów w szkołach podstawowych.

Program Laptop dla ucznia powinien zostać niezwłocznie zakończony” – rekomenduje raport.

Instytut Spraw Obywatelskich rekomenduje w raporcie wprowadzenie zakazu używania smartfonów w szkołach. „Od 1 stycznia 2024 roku taki zakaz wejdzie w życie w Holandii. Rozwiązania ogólnokrajowe w tym zakresie obowiązują już w szkołach Francji, Włoch, Grecji, Portugalii i Chin. Czas na Polskę”.

Jak istotnym zagadnieniem jest nadmierna inwigilacja obywateli i jak łatwo i chętnie władze mogą się do niej uciekać, dowiodła afera związana z użyciem Pegasusa.

To tylko kilka wybranych wątków, spośród tych, które zostały poruszone w raporcie. Zachęcamy do lektury całego materiału.